Wie moet de burgemeester van Amsterdam worden?

Amsterdam is – na het overlijden van burgemeester Eberhard van der Laan – op zoek naar een nieuwe burgemeester. Voordat op maandag 30 april de sollicitatietermijn zou sluiten waarop kandidaten zich kunnen melden bij de Commissaris van de Koning, wilde het Parool van de Amsterdammers weten wat zij vinden en willen. Op zaterdag 28 april publiceerde de krant een onderzoek dat I&O Research in opdracht van de krant uitvoerde.

Wat er aan vooraf ging

Een week eerder (21 april) kondigde het Parool de peiling al aan: ‘Amsterdam krijgt een nieuwe burgemeester, maar dat betekent nog niet dat de Amsterdammers iets te zeggen hebben over de vraag wie dat zou moeten zijn. Jammer. Daarom trekken we zelf de stoute schoenen aan: wie moet het worden?’ Hier was – enkele maanden eerder – een mislukte poging tot volksraadpleging aan voorafgegaan. Niesco Dubbelboer van Meer Democratie startte een volksinitiatief om Amsterdammers via een volksraadpleging te laten beslissen wie de nieuwe burgemeester van Amsterdam moet worden. ‘Als de topkandidaten voor de functie er vrijwillig mee instemmen, kan de raad een raadpleging organiseren’, zei Dubbelboer in het Parool. Een referendumcommissie onder leiding van professor Wim Voermans oordeelde dat dat niet kon en waarnemend burgemeester Van Aartsen blies het af. Waarop het Parool zelf een lijst met aanvankelijk 12, later 13 namen, van mogelijke kandidaten opstelde en I&O Research vroeg de peiling uit te voeren. Hieronder de belangrijkste uitkomsten.

De nieuwe burgemeester van Amsterdam: graag een sterke, verbindende leider met humor …

Op de open vraag ‘Welke eigenschappen moet de burgemeester van Amsterdam wat u betreft vooral hebben?’ komen veelvuldig termen als betrouwbaar, rechtvaardig, vriendelijk en verbindend voorbij. Ook moet de nieuwe burgemeester sterk zijn, boven de partijen staan en humor hebben. Vaak wordt gerefereerd aan Eberhard van der Laan: ‘Liefde voor de stad, zoals ex burgemeester Van der Laan. Dan maakt het niet uit van welke partij hij is.’

… sekse, herkomst, partij, professie zijn niet doorslaggevend

Dat laatste blijkt ook uit vragen naar het belang van enkele kenmerken. Men wil het liefst een burgemeester die niet gelieerd is aan een politieke partij (43%), een kwart maakt het niet uit. Man of vrouw maakt de Amsterdammers ook heel weinig uit en ze zijn evenmin uitgesproken vóór een (beroeps)politicus of voor iemand uit een ander maatschappelijk veld. Een ruime meerderheid van de Amsterdammers (57%) maakt het ook niet uit of de nieuwe burgemeester iemand is waarvan de ouders geboren zijn in Nederland of iemand met een migrantenachtergrond. Van de overigen wil een derde liever een autochtone burgemeester en 12 procent liever een migrant.

Favoriete burgemeesterskandidaten: Wouter Bos, Khadija Arib, Femke Halsema

Op de vraag wie van de dertien – door het Parool geselecteerde – ‘kandidaten’ men het liefst ziet als burgemeester van Amsterdam, worden drie namen het meest genoemd: Wouter Bos, Khadija Arib en Femke Halsema. De verschillen tussen deze drie zijn minimaal en niet significant.

Wouter Bos komt net iets beter uit de ‘competitie’

Wouter Bos komt er in de ‘competitie’ tussen de dertien ‘kandidaten’ het best uit. Al is het verschil met de nummers 2 en 3 erg klein. De huidige VUMC-bestuursvoorzitter krijgt met een 6,1 de hoogste waardering. Op de vraag wie van de dertien kandidaten men het liefst ziet als toekomstige burgemeester van Amsterdam, wordt Wouter Bos (met 14,3%) nipt het vaakst genoemd.
Bos blijkt een acceptabele kandidaat voor veel bevolkingsgroepen. Niet alleen voor PvdA-stemmers, maar ook kiezers van GroenLinks en D66 zien in hem hun burgemeester en ook de meeste VVD-kiezers vinden hem acceptabel (5,9). Verder doet Bos het relatief goed onder zowel autochtone Amsterdammers als de tweede generatie migranten, onder zowel jongeren als ouderen, mannen en vrouwen. Lager opgeleiden zijn iets minder positief over Bos, maar dat geldt voor de meeste ‘kandidaten’. 

Khadija Arib en Femke Halsema: runners up

Khadija Arib (waardering 5,7; gekozen door 13,5%) en Femke Halsema (5,8; 13,4%) zijn een fractie minder populair onder de Amsterdammers dan Wouter Bos. De drie ontlopen elkaar echter weinig.

Khadija Arib doet het goed onder ouderen en hoger opgeleiden. Van de lager opgeleiden krijgt ze een 4,8. Opvallend genoeg is Arib populairder onder de achterban van GroenLinks dan onder kiezers van PvdA, D66 en DENK. Ze doet het beter onder de westerse migranten (6,4) dan onder de niet-westerse migranten en autochtone Amsterdammers (beide een 5,6).

Femke Halsema krijgt ongeveer even veel achten, negens en tienen als Bos, maar het aandeel onvoldoendes ligt met 41 procent hoger dan bij Bos (35%). Halsema is populair onder GroenLinks-kiezers en acceptabel voor D66- en PvdA-kiezers, maar ze scoort laag onder VVD-kiezers (4,6). Hoger opgeleiden zijn het meest positief over haar, middelbaar opgeleiden het minst. Niet-westerse migranten geven haar een 6,0, autochtone Amsterdammers een 5,8.

Amsterdammers tamelijk tevreden met benoemingsprocedure

Een ruime meerderheid van de Amsterdammers (60%) vindt de huidige benoemingsprocedure  prima. Een kwart is hiermee (enigszins) ontevreden.

Met betrekking tot mogelijkheid de burgemeester direct te kunnen kiezen, zien we een enigszins tegenstrijdig beeld. Bijna drie kwart is het eens met de stelling ‘De burgemeester moet boven de partijen staan en moet dus niet worden gekozen in een politieke verkiezingsstrijd’. ‘De manier waarop het tot nu toe ging leverde altijd goede Amsterdamse burgemeesters op, dus er is geen reden iets te veranderen aan de manier waarop de burgemeester wordt gekozen’, wordt onderschreven door 62 procent van de Amsterdammers. Maar als de stelling ‘Amsterdamse kiezers moeten de nieuwe burgemeester van Amsterdam rechtstreeks kunnen kiezen’ wordt voorgelegd, is 57 procent het daar ook mee eens. Dit paradoxale beeld zien we vaker: een meerderheid van de Nederlanders vindt dat de burgemeester rechtstreeks moet worden gekozen, maar (benoemde) burgemeesters zijn de meest populaire politici van dit land.   

Onderzoeksverantwoording

Van 23 tot 26 april 2018 is een online onderzoek uitgevoerd. Voor de dataverzameling is gebruik gemaakt van het I&O Research Panel en het panel van Panelclix. In totaal werkten 550 Amsterdammers mee aan het onderzoek (waarvan 300 via Panelclix). De steekproef is gewogen op sekse, leeftijd, opleiding, etniciteit en stemgedrag bij de gemeenteraadsverkiezingen van maart 2018 en daarmee representatief voor de Amsterdamse bevolking op deze kenmerken.