Werkplezier politici en ambtenaren bij gemeenten beïnvloed door oneigenlijke verzoeken

Ongeveer de helft van de ambtenaren en politieke ambtsdragers bij gemeenten krijgt bij het uitoefenen van hun taken wel eens een ‘oneigenlijk verzoek’. Bijvoorbeeld verzoeken die op gespannen voet staan met de wet- en regelgeving of verzoeken om personen of instanties te bevoordelen of om bepaalde informatie achter te houden.
Dit blijkt uit onderzoek van I&O Research in opdracht van het vakblad Binnenlands Bestuur onder lezers van dit blad. Aan de enquête deden 1.366 gemeenteambtenaren en 275 lokale politici mee.

Het merendeel van deze oneigenlijke verzoeken komt van buiten de gemeentelijke organisatie. Ambtenaren krijgen in vergelijking met politieke ambtsdragers meer te maken met oneigenlijke verzoeken vanuit de eigen organisatie. Jaap Bouwmeester, senior onderzoeksadviseur bij I&O Research, verklaart dit laatste door te wijzen op het feit dat bestuurders – veel meer dan ambtenaren –, externe contacten hebben. “Van de politieke ambtsdragers die we hebben geënquêteerd heeft 42 procent dagelijks contact met burgers en andere externen. Onder ambtenaren ligt dat op 21 procent.”

Politici weerbaarder tegen interne druk

Oneigenlijke verzoeken door externen veroorzaken minder druk dan oneigenlijke verzoeken vanuit de eigen organisatie. Druk van externen heeft dan ook minder negatieve invloed op het werkplezier dan druk van binnen de organisatie. Zes op de tien (63 procent van de politieke ambtsdragers en ambtenaren samen) merken dat interne druk het werkplezier negatief beïnvloedt, tegenover 31 procent bij externe druk. Slechts een zeer klein deel geeft aan zich wel eens ziek te melden vanwege interne of externe druk. Op basis van deze enquête gaat het naar schatting om een kleine twee procent van alle ambtenaren, onder politieke ambtsdragers is het aandeel minder dan een half procent. Politieke ambtsdragers achten zichzelf bovendien beter in staat om weerstand te bieden tegen oneigenlijke interne verzoeken in vergelijking met ambtenaren.

Organisaties bewust van risico’s van oneigenlijke beïnvloeding

Meer dan de helft van de politieke ambtsdragers en ambtenaren die in het afgelopen jaar een of meerdere oneigenlijke verzoeken kregen, heeft hiervan melding gedaan en/of  met iemand besproken. Een derde deed dat soms niet en soms wel en 10 procent meldde het niet. . Het niet-melden van oneigenlijke druk heeft met name te maken met het feit dat men het voorval (nog) geen probleem vindt. Verder wil men hun omgeving niet belasten. Slechts een beperkte groep meent dat melden geen zin heeft, of is er bang voor dat de melding niet anoniem wordt afgehandeld. De politieke ambtsdragers en ambtenaren geven aan dat de eigen organisatie zich bewust is van de risico’s van oneigenlijke beïnvloeding.

Verantwoording

I&O Research voerde van woensdag 1 augustus tot en met zondag 19 augustus 2018 een online onderzoek uit onder lezers van de nieuwsbrieven van Binnenlands Bestuur. Op deze wijze zijn 1.366 ambtenaren en 275 politieke ambtsdragers bereikt die de vragenlijst hebben ingevuld.

In het rapport is de respons op basis van een aantal achtergrondkenmerken opgenomen. Hieruit blijkt dat de respons goed is verdeeld over de zittingstermijnen, het aantal jaren in publieke dienst, gemeentegrootte etc. Niettemin moeten de uitkomsten van dit onderzoek met de nodige voorzichtigheid worden geïnterpreteerd. Het lezersbestand van Binnenlands Bestuur dat voor dit onderzoek is benaderd is immers geen representatieve weergave van alle werkenden in het lokaal bestuur.