“Verminder de stikstofuitstoot maar verdeel de rekening”

Dat Nederland gepolariseerd is op belangrijke thema’s, is bekend. In opdracht van de Volkskrant onderzocht I&O Research vier grote thema’s voor de aankomende verkiezingen: klimaat, stikstof, immigratie & asiel en inkomen, armoede & bestaanszekerheid. We gingen op zoek naar de verschillen in de opvattingen van kiezers, maar vooral ook naar de overeenkomsten. Met als uitgangspunt de vraag: ‘Maar waar zijn we het dan wel over eens?’

Vandaag publiceert de Volkskrant het laatste verhaal in deze reeks. Ditmaal over stikstof.

In het onderstaande artikel leest u hoe Nederlanders aankijken tegen stikstof. Hier vatten we het overkoepelende beeld uit het hele onderzoek over de vier thema’s samen. Hier vindt u het bericht over immigratie en over klimaat.

Stikstof speelt bescheiden rol bij verkiezingen

Aan de vooravond van de Provinciale Statenverkiezingen van maart dit jaar zei een derde van de kiezers dat stikstof een belangrijke rol speelde in hun partijvoorkeur. De BoerBurgerBeweging slaagde erin om kiezers naar zich toe te trekken die kritisch waren op het voornemen van de regering om de stikstofuitstoot fors te verlagen middels het uitkopen van boeren en behaalde een klinkende overwinning.

Bij deze verkiezingen – de Tweede Kamerverkiezingen van 22 november – speelt stikstof en aanverwante thema’s een veel bescheidenere rol. Slechts vier procent van de kiezers is nu van mening dat deze verkiezingen om landbouw zouden moeten draaien, zes procent noemt natuur.

Zorgen zijn uiteenlopend

Kortom, de stikstofuitstoot- en landbouwproblematiek houdt de gemoederen nu minder bezig. Toch zegt driekwart zich er desgevraagd wel zorgen over te maken, maar de een is bang voor wat stikstof doet met flora en fauna, de ander vindt vooral de gevolgen voor de woningbouw zorgelijk en een derde bekommert zich om de positie van de boeren.

Verdeeldheid over versnellen of vertragen

In het regeerakkoord van het kabinet Rutte IV stond dat de stikstofuitstoot rondom gevoelige natuur in 2030 met de helft moest zijn afgenomen.

Een kleine groep (11%) vindt dat het volgende kabinet deze ambitie moet opschroeven, terwijl 28 procent ervoor pleit dat men vasthoudt aan dit doel. De grootste groep (35%) stelt dat de uitstoot in 2035 of later gehalveerd mag worden. Een vijfde (19%) vindt dat een volgend kabinet helemaal moet stoppen met beleid om de stikstofuitstoot te verminderen.

Kiezers van progressieve partijen (GL-PvdA, Volt, Partij voor de Dieren, D66) willen graag vasthouden aan 2030 of zelfs versnellen. Kiezers op centrum-rechts (VVD, NSC, CDA) zijn van mening dat de deadline van 2030 kan worden opgeschoven. Kiezers van PVV (49%) en FvD (92%) vinden dat een volgend kabinet helemaal moet stoppen met stikstofbeleid.

Huidige BBB-kiezers willen vertragen of stoppen; gematigde BBB-kiezers stapten over
Kiezers van BBB nemen een interessante positie in. Zes procent pleit voor vasthouden aan 2030, 45 procent voor vertragen en 43 procent wil het gehele stikstofbeleid overboord gooien. In april 2023 waren er duidelijk meer BBB-kiezers voor vertragen (61%) dan helemaal stoppen (30%). De partij is sindsdien meer dan gehalveerd in de peilingen. Het illustreert dat de kiezers met een ‘radicaler’ standpunt t.o.v. stikstof en landbouw over zijn gebleven (en meer gematigde kiezers op dit onderwerp zijn overgestapt – vaak naar NSC).

Rekening wordt te veel bij boeren gelegd

Bijna alle Nederlanders vinden dat er iets moet worden gedaan aan de uitstoot van stikstof. Maar we zien ook dat zes op tien (61%) vinden dat de veehouderij onevenredig wordt belast als het gaat om stikstofreductie. Zij zijn van mening dat er ook naar andere sectoren zoals de industrie of de luchtvaart moet worden gekeken.

Helft voor inkrimping veestapel, verdeeldheid over duurder vlees

Desondanks wordt ook niet beweerd dat veehouders helemaal geen veranderingen moeten doorvoeren. De helft van de Nederlanders (48%) vindt namelijk dat de veestapel moet krimpen.

Ook pleit 37 procent voor een prijsverhoging op vlees, 39 procent is het hiermee oneens. Anderhalf jaar geleden vond 22 procent dat vlees duurder mocht worden. Nederlanders die elke dag vis of vlees eten zijn hier meestal niet voor (16% voor; 60% tegen), maar flexitariërs (mensen die minstens eens per week geen vlees eten, 42% van de bevolking) zijn in 53 procent van de gevallen wel voor duurder vlees.

Onderzoeksverantwoording

I&O Research voerde dit onderzoek uit in opdracht van de Volkskrant. Het onderzoek vond plaats van maandag 2 tot dinsdag 10 oktober 2023. In totaal werkten 1.959 Nederlanders van 18 jaar of ouder mee aan dit onderzoek. De steekproef is volledig getrokken in het I&O Research Panel. In hoofdstukken 3 t/m 6 worden soms stellingen gerapporteerd die aan de helft van de steekproef zijn voorgelegd (omdat de vragenlijst anders te lang zou worden). Ook deze steekproef is representatief voor de Nederlanders 18+.