Veiligheidsmonitor 2021: meer online, minder traditionele criminaliteit
Steeds minder Nederlanders geven aan dat zij slachtoffer zijn geweest van traditionele vormen van criminaliteit zoals inbraak, diefstal, geweld en vernieling. De politie registreerde ook minder van dit soort misdrijven. Meer mensen zijn daarentegen slachtoffer geworden van online criminaliteit. Dit blijkt uit de Veiligheidsmonitor 2021 en de geregistreerde criminaliteit. De Veiligheidsmonitor is uitgevoerd in opdracht van het ministerie van Justitie en Veiligheid (J&V) en het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). I&O Research deed het grootste deel van de dataverzameling. Samen met het CBS ondervroegen we 173.000 personen.
In 2021 zei 17 procent van de mensen van 15 jaar of ouder slachtoffer te zijn geweest van een of meer vormen van traditionele criminaliteit, twee jaar eerder was dat 21 procent. Vijftien procent kreeg in 2021 te maken met online criminaliteit, in 2019 was dat 13 procent. Bij online criminaliteit gaat het in dit onderzoek alleen om online aan- en verkoopfraude, online identiteitsfraude, hacken en online pesten. Tussen 2012 en 2021 is het aandeel mensen van 15 jaar of ouder dat naar eigen zeggen slachtoffer werd van traditionele criminaliteit met 43 procent gedaald. Het totaal aantal door de politie geregistreerde misdrijven daalde met 52 procent. Het aandeel slachtoffers van online criminaliteit daarentegen steeg de afgelopen tien jaar met 22 procent. Deze stijging zette in 2017 in.
Diefstal en inbraak het meest afgenomen, geweld het minst
Van de traditionele misdrijven is diefstal en inbraak de afgelopen tien jaar het meest gedaald. Sinds 2012 is zowel het aantal slachtoffers van diefstal en inbraak als het aantal door de politie geregistreerde diefstallen en inbraken met (ruim) de helft afgenomen. Specifieke vormen van diefstal en inbraak daalden nog sterker. Zo nam het aantal geregistreerde gevallen van straatroof/overvallen, woninginbraak en zakkenrollerij tussen 2012 en 2021 af met respectievelijk 71, 74 en 85 procent. Het minst daalde het aantal geweldsdelicten, zoals bedreiging, mishandeling en seksuele delicten. Zowel het aantal slachtoffers als het aantal registraties van geweldsdelicten nam met ruim een kwart af. Het aantal slachtoffers en het aantal meldingen van vernieling daalde met bijna de helft.
Online criminaliteit toegenomen, vooral aan- en verkoopfraude
Sinds 2012 is het aantal slachtoffers van online criminaliteit met 22 procent toegenomen. Het beginjaar van de toename was 2017. Het sterkst is de stijging van het aantal slachtoffers van aankoopfraude (toename ruim 100 procent), dat is het niet leveren van bestelde goederen of diensten waarvoor betaald werd. Ook verkoopfraude, dat is het niet betaald krijgen voor geleverde producten of diensten, nam fors toe (met ruim 60 procent). Ook online pesten is met 25 procent toegenomen. Het aantal slachtoffers van identiteitsfraude – het zonder toestemming gebruikmaken van iemands persoonlijke gegevens voor financieel gewin – daarentegen was ruim de helft (58 procent) lager dan in 2012, maar de laatste jaren is wel sprake van een lichte toename.
Niet alle vormen van criminaliteit gemeten
In de Veiligheidsmonitor worden de meest voorkomende vormen van traditionele criminaliteit en cybercrime waar mensen slachtoffer van kunnen worden, gemeten. Buiten beschouwing blijven misdrijven die qua aantallen minder voorkomen en de gemiddelde burger doorgaans niet direct raken, zoals ondermijnende criminaliteit zoals drugscriminaliteit, mensenhandel, fraude, en witwassen. Deze vormen van criminaliteit hebben echter wel een grote maatschappelijk impact.
Herkomst cijfers
De cijfers over slachtofferschap komen uit de Veiligheidsmonitor. Dat is een grootschalige bevolkingsenquête waarin sinds 2012 de thema’s leefbaarheid van de woonbuurt, veiligheidsbeleving, slachtofferschap van criminaliteit, het oordeel van de burger over het functioneren van de politie en preventiegedrag worden onderzocht. De uitvoering van VM 2021 vond plaats van begin augustus tot en met eind oktober, waarbij gegevens van ruim 173.000 personen werden verzameld. CBS en I&O Research verzorgden gezamenlijk de landelijke uitvoering. I&O Research deed daarnaast ook de lokale uitvoering. Door 138 gemeenten werd in 2021 gebruik gemaakt van de mogelijkheid om zich aan te sluiten bij het onderzoek door middel van extra respons aankopen en/of gebruik te maken van de vrije ruimte.
Meer informatie
Frank ten Doeschot
Onderzoeksadviseur
Gerben Huijgen
Algemeen directeur