Vakbeweging: richt je op werkgelegenheid en inkomen omtrent klimaatbeleid

Achtergrond

Ten gevolge van klimaatbeleid verdwijnen banen, veranderen ze en komen er nieuwe banen bij. Daarom ziet FNV voor zichzelf een rol weggelegd op het thema klimaat. Bijvoorbeeld om er voor te zorgen dat de lusten en lasten van beleid en klimaatverandering eerlijk worden verdeeld. Om te onderzoeken hoe Nederlanders hierover denken voerde I&O Research in opdracht van FNV een opinieonderzoek uit.

Belangrijkste bevindingen

• Klimaatverandering blijft een thema waar veel Nederlanders (65%) zich zorgen over maken.
• Driekwart (76%) van de bevolking vinden dat de kosten voor klimaatbeleid vooral bij de grootste uitstoters moeten liggen
• Vakbonden worden in eerste instantie niet vaak als logische speler gezien om iets te doen tegen klimaatverandering of hier een positieve bijdrage aan te leveren. Slechts negen procent vinkt de vakbonden aan. Vakbondsleden doen dit vaker (17%).
• Als we doorvragen zien we dat Nederlanders vaak wél vinden dat vakbonden een rol moet spelen met betrekking tot veranderende werkgelegenheid ten gevolge van klimaatbeleid en een eerlijke verdeling van de kosten.
• Twee op drie werknemers (67%) vinden het belangrijk dat werknemers kunnen meedenken over de duurzaamheidsplannen van hun werkgever. Een duidelijk kleiner deel (37%) van de werknemers vindt dat dit ook daadwerkelijk het geval is.
• De meerderheid van de werknemers (56%) vindt dat zijn/haar werkgever er alles aan moet doen zodat de werkzaamheden het klimaat zo min mogelijk belasten, maar slechts een minderheid (27%) vindt ook dat dat momenteel het geval is.
• Weinig werknemers (15%) vinden dat de overheid hen voldoende duidelijk maakt wat de effecten zijn van klimaatbeleid op hun werk. Ruim de helft (52%) vindt van niet. Ongeveer net zoveel werknemers (16%) vinden dat hun werkgever hier voldoende duidelijk over is.

Twee derde bevolking heeft (heel veel) klimaatzorgen

Bijna twee op drie (64%) Nederlanders zeggen zich (heel veel) zorgen te maken over klimaatverandering. De enige thema’s waar Nederlanders zich momenteel duidelijk meer zorgen over maken zijn inflatie en polarisatie.

Driekwart Nederlanders: kosten moeten voor grootste uitstoters zijn

Veruit de meeste Nederlanders (76%) vinden dat de kosten voor klimaatbeleid voornamelijk moeten komen te liggen bij de grootste uitstoters van Co2.  

Vakbonden niet gezien als meest logische speler met betrekking tot klimaatverandering

De regering wordt door twee op drie gezien als logische actor om iets te doen tegen klimaatverandering of hier een positieve bijdrage aan te leveren. Negen procent vindt dat de vakbonden een rol moet spelen omtrent dit thema.

Nederlanders zijn duidelijk vaker van mening dat vakbonden een rol moet spelen met betrekking tot werkloosheid (44%), tekorten op de arbeidsmarkt (47%) en inkomensongelijkheid (54%). De twee laatst genoemde onderwerpen zijn bovendien thema’s waar een groot deel van de Nederlanders zich (heel) veel zorgen over maken (tekorten arbeidsmarkt 68%, inflatie 79%). Het lijkt er dus op dat de voornaamste taak van de vakbonden, in de ogen van de bevolking, nog altijd bij klassieke thema’s als werk en inkomen liggen.

Vakbonden kunnen bijdrage leveren indien het inkomens- of werkgerelateerd is

Als we iets gerichter doorvragen naar de specifieke rol die de vakbonden zouden kunnen spelen ontstaat een iets genuanceerder beeld. De meerderheid (59%) vindt het bijvoorbeeld belangrijk dat vakbonden zich bezighouden met veranderende werkgelegenheid ten gevolge van klimaatbeleid. Overigens denkt slechts een kwart (26%) van de werknemers dat hun werk zal veranderen vanwege de energietransitie (zie paragraaf 1.7). Vier op tien (40%) vinden ook dat de vakbonden zich bezig dienen te houden met de verdeling van de kosten van klimaatbeleid.

Over beide onderwerpen (veranderende werkgelegenheid & verdeling kosten) moeten vakbonden hun leden bovendien informeren volgens de meeste Nederlanders. Vakbondsleden verlangen vaker een rol van de vakbond.

Minderheid werknemers voelt zich voldoende betrokken bij duurzaamheidsplannen bedrijf

Werknemers vinden het doorgaans (65%) belangrijk om betrokken te worden bij de duurzaamheidsplannen van hun bedrijf. Iets meer dan een derde (36%) van de werknemers vindt dat dit ook daadwerkelijk gebeurt. Van degenen die het belangrijk vinden geeft 42 procent aan dat ze kunnen meedenken aan de duurzaamheidsplannen.

Werknemer wil meer klimaatactie dan werkgever nu biedt

Naast zorgen over klimaatverandering en de rol die de vakbonden hierin zouden moeten spelen was een deel van de vragenlijst gericht op werkgevers en werknemers. Hierin vroegen we naar hun visie op verduurzaming op het werk. Vanwege het beperkte aantal waarnemingen voor de groep “werkgevers” moeten deze uitkomsten als indicatief worden beschouwd (n=68).

Werkgevers en werknemers vinden in ongeveer gelijke mate (ruim de helft) dat werkgevers er “alles aan moeten doen” om de werkzaamheden van hun bedrijf het klimaat zo min mogelijk belasten. De helft van de werkgevers (50%) zegt bovendien merkbare veranderingen door te voeren. Eveneens de helft van de werknemers beaamt dit (46%).

Een kwart (27%) van de werknemers vindt dat hun werkgever alles doet om ervoor te zorgen dat de werkzaamheden het klimaat zo min mogelijk belasten. Opvallend is dat werkgevers in de ruime meerderheid wél dit idee hebben (65% zegt alles te doen).

Werknemers vinden dat overheid en werkgevers hen onvoldoende duidelijk maken welk effect klimaatbeleid heeft

Vijftien procent van de werknemers geeft aan dat de overheid hun voldoende duidelijk maakt wat het effect is van klimaatbeleid op hun werk. Ruim de helft (52%) vindt van niet. Ook werkgevers maken dit onvoldoende duidelijk (16% vindt van wel, 49% vindt van niet).

Welke rol kunnen vakbonden spelen?

Samenvattend kan worden geconcludeerd dat, hoewel de vakbonden niet worden beschouwd als de meest logische spelers om een ‘positieve bijdrage’ te leveren aan klimaatverandering, vakbonden zeker een rol kunnen spelen op dit thema.

Vooral op het gebied van veranderende werkgelegenheid wordt actie van vakbonden verlangd. De meerderheid (59%) van de Nederlanders vindt namelijk dat vakbonden zich hiermee moeten bezig houden. Daarnaast lijkt het erop dat werknemers de rol die de energietransitie zal hebben op hun werk onderschatten. Slechts 26 procent denkt dat hun werk zal veranderen, terwijl de energietransitie in werkelijkheid meer banen zal raken[1]. Hier lijkt een dus ook een informerende rol voor vakbonden weggelegd.

Werknemers verlangen een actievere rol van hun werkgever op het gebied van klimaatactie. Dit duidt erop dat vakbonden ook een rol kunnen spelen in het aansporen van bedrijven om duurzamer te gaan werken. De meerderheid (55%) vindt dan ook dat vakbonden zich hiermee bezig moeten houden.

Onderzoeksverantwoording
Dit onderzoek vond plaats van woensdag 22 tot en met dinsdag 28 maart 2023. In totaal werkten 1.199 Nederlanders van 18 jaar of ouder mee aan dit onderzoek.

De onderzoeksresultaten zijn gewogen op geslacht, leeftijd, regio, opleidingsniveau en stemgedrag bij de Tweede Kamerverkiezingen in maart 2021. De weging is uitgevoerd conform de richtlijnen van de Gouden Standaard. Hiermee is de steekproef representatief voor de kiesgerechtigde Nederlandse inwoners (18+), voor wat betreft deze achtergrondkenmerken. Bij onderzoek is er sprake van een betrouwbaarheidsinterval en onnauwkeurigheidsmarges. In dit onderzoek gaan we uit van een betrouwbaarheid van 95 procent. Bij een steekproef van n=2.000 en een uitkomst van 50 procent is er sprake van een foutmarge van plus of min 2,2 procent.

[1] Publieksversie: Energietransitie en Werkgelegenheid Kansen voor een duurzame toekomst (ser.nl)