Typologieën voor rollen van gemeenten

En welk type onderzoek past hierbij?

Gemeenten hebben allemaal een andere visie op de wijze waarop zij een rol spelen in de samenleving. De ene gemeente is vooral zelf uitvoerend bezig terwijl anderen een faciliterende rol hebben. Ook maken gemeenten ontwikkelingen door van de ene typologie naar de andere. Bij de verschillende rollen horen verschillende typen onderzoek. Grofweg zijn er vier typologieën te onderscheiden:

• beheergemeente;
• sturende gemeente;
• responsieve gemeente;
• faciliterende gemeente.

De beheergemeente is vooral uitvoerend bezig en gebruikt een juridisch instrumentarium. Er is weinig eigen beleid en er zijn beperkte vormen van burgerparticipatie. De beheergemeente laat beperkt onderzoek doen en houdt het veelal bij bevolkingscijfers uit de GBA en financiële gegevens. Vooral een aantal kleinere gemeenten in Nederland functioneren conform deze typologie.

Bij de sturende gemeente is de gemeente vooral een bedrijf dat gericht is op resultaten. Er is veel beleid op verschillende terreinen, waarbij de gemeente de leidende rol heeft. Dit wordt ook wel het Tilburgse model genoemd. Onderzoeksvormen die bij de sturende gemeente horen zijn omnibusonderzoek, burgerpeiling en diverse monitoringsprogramma’s.

Bij de responsieve gemeente treedt de gemeente op als regisseur. In plaats van beeld beleid op verschillende terreinen is er sprake van een integraal beleid. Er wordt gewerkt met programma’s en projecten. Er ligt een sterke nadruk op burgerparticipatie. Bij dit type gemeente past benchmarkonderzoek (waarstaatjegemeente) en onderzoek via burgerpanels (met burgerrollen).

Tot slot is er de faciliterende gemeente. Hiebij is de gemeente onderdeel van een netwerk van actoren met veel ambitie. De gemeente treedt hier vooral verbindend op en niet als trekker of regisseur. De gemeente faciliteert het proces en laat de uitvoering veelal over aan partners. Vanwege de belangrijke rol die aan burgerparticipatie wordt toegekend passen workshops, chats en groupdecisionrooms bij dit type gemeente.

Voor O&S afdelingen / onderzoeksbureaus is het van belang om een goed beeld te hebben van het type gemeente waarvoor onderzoek wordt gedaan. Dit om een goede aansluiting te vinden bij de cultuur van de ‘opdrachtgever’. Dit is essentieel voor het draagvlak van het type onderzoek, de onderzoeksresultaten en uiteindelijk de uitvoerende afdeling. In een tijd waarin gemeenten bezuinigen, en ook naar O&S afdeling / onderzoek wordt gekeken, is dit zelfs cruciaal.