Tien jaar Rutte: de man die het land een beetje bij elkaar houdt

Mark Rutte is woensdag 14 oktober tien jaar premier en hij geniet meer gezag en waardering dan ooit. Vooral dankzij zijn leiderschap tijdens de coronacrisis. De kernwoorden die mensen van toepassing vinden op Rutte zijn: stabiliteit, rust, standvastig, verbindend en economische welvaart. Kritiek is er ook. Veel mensen herinneren zich beloften van Rutte die hij niet heeft ingelost, hij houdt blunderende ministers te lang de hand boven het hoofd en hij heeft te weinig oog voor de zwakkeren en te veel voor multinationals als Unilever en KLM.
Maar de meerderheid vergeeft hem zijn fouten, vooral omdat hij “dit verdeelde land zo goed bij elkaar houdt”, een uitdrukking die vroeger vooral werd gebruikt door (en over) PvdA-premiers als Joop den Uyl en Wim Kok. Dat hij een balans weet te vinden tussen links en rechts – in een verdeeld politiek landschap en gepolariseerde samenleving – wordt als zijn grote verdienste gezien. Kiezers van bijna alle kleuren erkennen dat hij zich ontwikkelde van politicus tot staatsman. Een SP-kiezer: “Hij was een liberale premier, maar werd staatsman door de coronacrisis.”

Dit komt voort uit representatief onderzoek van I&O Research in opdracht van Trouw onder 2.231 Nederlanders van 18 jaar en ouder. Het onderzoek liep van 2 tot 5 oktober 2020.

Zes op tien Nederlanders: Rutte heeft het goed gedaan de afgelopen tien jaar

Zes op de tien Nederlanders vinden dat hij het de afgelopen tien jaar goed heeft gedaan als minister-president, wat in maart dit jaar nog 45 procent was (toen ook al de beste score van alle leiders). Niet alleen VVD-kiezers zijn positief over Rutte, ook grote delen van het CDA- D66-, CU- en SGP-, PvdA- en GL-electoraat oordelen positief over hem. Een negatief oordeel over Rutte hebben voornamelijk FvD-, PVV- en SP-kiezers. 

Ruim vier op tien zien graag een vierde kabinet Rutte

Ruim vier op tien (44%) willen Rutte nog vier jaar als premier, 31 procent wil dat niet. Dit wil niet zeggen dat vier op de tien kiezers op de VVD gaan stemmen, maar opvallend is wel dat veel CDA- CU- en SGP-kiezers hem graag zien terugkeren als premier. Kiezers van PvdA, GL, SP en D66 zijn hier minder enthousiast over. Uitgesproken negatief oordelen kiezers van FvD en PVV. 

Rutte nog betrouwbaarder als minister-president dan in maart

Nog meer dan in maart dit jaar vindt men Mark Rutte betrouwbaar als minister-president: dit was 52 procent en is nu 70 procent. Rutte heeft zijn reputatie als betrouwbare premier in de coronacrisis een duidelijke boost gegeven (zie ook figuur 1). Dat lukte Hugo de Jonge nauwelijks, hij wordt door 43 procent in potentie als een ‘betrouwbare premier’ gezien, dit was 41 procent in maart. Ook Sigrid Kaag groeide niet significant. Dat deed wel Lodewijk Asscher: hij steeg van 35 procent naar 41 procent.

Figuur 1

Niet alleen geschikt, maar ook nog aardig

We vroegen respondenten hoe ze Rutte beoordelen op een achttal aspecten, van zakelijk tot meer sociale, menselijke zaken. Op al deze kenmerken komt Rutte er goed uit, en beter dan de concurrentie in Nederland. Alleen Gert-Jan Segers komt enigszins bij hem in de buurt.
Rutte wordt verre weg als het meest gezaghebbend gezien en heeft ook de beste scores op verantwoordelijkheidsgevoel. Hij wordt daarnaast gezien als integer, sober, redelijk consistent en niet bovenmatig ijdel. 
Maar Nederlanders vinden Rutte ook aardig. Hij is degene waar de meeste mensen een biertje mee zouden willen drinken (nu 59%, in 2017 was dat nog 47%) of een avondje uit mee zouden willen (37%). Hoewel hij zelf geen kinderen heeft, zou 59 procent hem met een gerust hart op zijn of haar kinderen laten passen. Ruim een derde (36%) zou hem een geheim toevertrouwen, hier moet Rutte wel Gert-Jan Segers (43%) voor zich dulden. Bijna niemand schaamt zich voor Rutte als minister-president (Nu 12%, in 2017 nog 21%).

Nipt verkozen boven Merkel

Zelfs in de vergelijking met buitenlandse leiders blijft hij overeind. Als Nederlanders mochten kiezen zou 39 procent liever Rutte als leider hebben en krijgt Angela Merkel de voorkeur van 36 procent. Vooral onder kiezers van GroenLinks, PvdA, PvdD, D66 en SP is de bondskanselier van CDU-huize populair. (Onder VVD- en CDA-kiezers wint liberaal Rutte).

Kritiek: te veel loze beloften, te weinig oog voor de zwakkeren 

Ondanks de positieve recensies is er ook kritiek op Rutte. Bijna de helft (45%) kan een ‘grootste fout’ noemen. Vaak wordt verwezen naar momenten dat hij iets beloofde en niet waarmaakte: duizend euro voor de werkende Nederlanders, geen geld meer naar de euro, het (bijna) afschaffen van de dividendbelasting (of de manier waarop hij met Unilever omging). In de beleving van de Nederlanders is de polarisatie de afgelopen 10 jaar toegenomen (60% vindt dat) en de solidariteit niet gegroeid (65% vindt van niet). Veel critici vinden dat Rutte te weinig oog heeft voor de armeren en zwakken, en te veel in het belang van de rijken en multinationals doet.
Ook constateren meerdere mensen dat Rutte ‘meegaat in het populisme’ uit vrees voor stemmenverlies aan PVV of FvD.
Op links wordt hem een gebrek aan lange termijn visie (en daden) verweten, vooral het niet voldoende aanpakken van de opwarming van de aarde. Op rechts verwijt men hem het ‘weggeven’ van Nederland aan de EU of aan de ‘de buitenlanders’, en het ‘afschaffen van zwarte Piet’. 

Rutte is linkser geworden …

Kiezers zien Rutte op de links-rechtsschaal overwegend als rechts (64%). Dit zijn vooral linkse-progressieve  kiezers (GL, D66, PvdA en SP-kiezers), maar ook de eigen VVD-kiezers en CDA-kiezers. Ruim de helft van de FvD-kiezers en een derde van de PVV-kiezers ziet Rutte als links.

Op de vraag of Rutte de afgelopen tien jaar linkser of rechtser is geworden, zeggen de meeste mensen ‘geen van beide’ (37%) of ‘weet ik niet’ (25%). Maar de rest denkt eerder dat hij linkser is geworden (29%) dan rechtser (10%). FvD- en PVV-kiezers vinden dat hij linkser is geworden.

… maar neigt toch eerder te veel naar rechts dan naar links

Ruim een derde (37%) van de Nederlanders vindt dat Mark Rutte op een goede manier rekening houdt met de noden van zowel rechtse als linkse Nederlanders, 29 procent oordeelt neutraal en een kwart (27%) vindt van niet.
Deze groep is gevraagd of hij dan meer naar links of meer naar rechts luistert. Een groter deel van deze critici (57%) vindt dat hij zijn oren te veel laat hangen naar rechts, dan naar links (29%).

Verantwoording

Dit onderzoek werd uitgevoerd in opdracht van dagblad Trouw en vond plaats van donderdag 2 oktober tot maandagochtend 5 oktober 2020. Er werkten in totaal 2.231 Nederlanders mee aan dit onderzoek.

De resultaten zijn gewogen op geslacht, leeftijd, opleiding, regio en stemgedrag bij de Tweede Kamerverkiezingen in 2017 en daarmee representatief voor Nederlanders van 18 jaar en ouder op deze kenmerken.