Sociaal-culturele accommodaties in de schijnwerpers

Bij gemeenten ligt de belangrijke taak om te zorgen voor leefbare wijken en kernen met voldoende basisvoorzieningen. Wijkcentra, buurthuizen, jongerencentra en multifunctionele accommodaties spelen daarbij een belangrijke rol. De gebouwen bieden vaak onderdak aan verschillende verenigingen, (hulp)organisaties en allerlei activiteiten op het gebied van ontspanning, ontmoeting en ontwikkeling. Het zijn dé plekken bij uitstek om elkaar te ontmoeten, te sporten en deel te nemen aan allerlei activiteiten. Sociaal-culturele accommodaties zijn daarmee voor gemeenten belangrijke instrumenten bij de uitvoering van onder meer het welzijns-, sport- en integratiebeleid.

Doelmatigheid en effectiviteit

Gemeenten subsidiëren wijksteunpunten, dorpshuizen en andere buurt- of wijkcentra voor het uitvoeren van uiteenlopende activiteiten. Deze activiteiten zijn bedoeld om beleidsdoelen te realiseren, bijvoorbeeld op het gebied van maatschappelijke participatie, wijkontwikkeling of sociale cohesie. Het is dus belangrijk om zicht te hebben op de aard van de uitgevoerde activiteiten en het effect ervan op de doelgroep.

Wanneer met de activiteiten een substantieel deel van de doelgroep bereikt wordt en de beoogde effecten zich ook daadwerkelijk voordoen, is van effectief beleid sprake. De kostenkant van het beleid is daarnaast ook van groot belang. Worden de geconstateerde effecten wel doelmatig gerealiseerd? Kan – met andere woorden – hetzelfde effect bereikt worden met minder inspanningen en/of kosten?

Accommodatieonderzoek kan inzicht geven in zowel de effectiviteit als de doelmatigheid van het sociaal beleid. Het komt aan op de vraag of de activiteiten voldoende aansluiten op de wensen en behoeften van de inwoners en of er lacunes in het aanbod zijn. Ook kan gekeken worden naar de bezetting van de ruimten en zalen, de pieken en dalen in het gebruik, de personele bezetting en de situatie van het onderhoud van het gebouw.

In een aantal gemeenten is reeds een accommodatieonderzoek uitgevoerd. Wat leren deze onderzoeken ons over de effectiviteit en de doelmatigheid van sociaal beleid in het algemeen?

Match vraag & aanbod

Als gekeken wordt naar de aard van de uitgevoerde activiteiten in de sociaal-culturele accommodaties, blijkt dat het activiteitenaanbod over het algemeen toegankelijk is voor een brede doelgroep en zich vooral richt op ontmoetings- en ontspanningsactiviteiten. De oudere doelgroep komt daarbij ruim aan bod. Voor tieners en jong volwassenen is echter vaak minder aanbod en ook het aanbod voor kwetsbare doelgroepen blijft achter. De meeste accommodaties proberen hun activiteitenaanbod zo goed mogelijk af te stemmen op de vraag van de bevolking. Toch ontbreekt het soms aan inzicht in de wensen en behoeften van de bevolking en de redenen waarom men de accommodatie wel of niet bezoekt. Heeft het niet-bezoek bijvoorbeeld iets te maken met de bekendheid, het imago en de beoordeling van het activiteitenaanbod van de accommodaties? Inzicht hierin kan gemeenten belangrijke handvatten bieden bij de uitvoering van het sociaal beleid.

Eigendom, exploitatie en beheer

Een ander veelvoorkomend knelpunt bij sociaal-culturele accommodaties is de wijze waarop het eigendom, de exploitatie, het beheer en de programmering van de accommodaties is geregeld. Deze ligt vaak in handen van verschillende partijen. Hierdoor is er niet altijd goed zicht op wie waar voor verantwoordelijk is, bijvoorbeeld bij onvoorziene reparaties of onderhoud. Het zorgen voor heldere, duidelijke taakomschrijvingen voor de technisch beheerder, facilitair beheerder en de exploitant is daarom van groot belang.

Bezetting & samenwerking

De meeste accommodaties kennen ‘gaten’ in de bezetting, vooral in de ochtenden en middagen doordeweeks. Eén van de oorzaken hiervoor is dat sommige accommodaties niet altijd voldoende bemensing hebben om alle activiteiten plaats te laten vinden. Verder zijn er de spits- en daluren die het verenigingsleven nu eenmaal kent. In een aantal gevallen kan de afstemming tussen de vraag vanuit verenigingen en het aanbod aan ruimte bij de accommodaties (nog) beter. Samenwerking tussen de verschillende partijen is daarbij erg belangrijk en vormt vaak een belangrijk verbeterpunt. Meer samenwerking vergroot immers de betrokkenheid bij elkaars werk, zorgt voor een grotere bekendheid van de activiteiten en verlaagt wellicht de drempel om activiteiten te bezoeken. Verder kan het resulteren in nieuwe en aanvullende activiteiten en is het een manier om efficiencyvoordelen te behalen.

Met de resultaten en de aanbevelingen die voortvloeien uit accommodatieonderzoek kunnen gemeenten gericht sturing geven aan de invulling van het activiteitenaanbod in de sociaal-culturele accommodaties. Verder biedt het concrete handvatten voor de ontwikkeling van een (nog) efficiënt(er) werkende voorziening tegen een zo gunstig mogelijke kosten/batenverhouding.