Nederlanders voelen weinig voor excuses slavernijverleden

In opdracht van dagblad Trouw onderzocht I&O Research hoe Nederlanders denken over excuses voor het slavernijverleden. Dit onderzoek vond plaats van 22 tot 25 januari 2021 onder een representatieve steekproef van 1.241 Nederlanders van 18 jaar en ouder.

Ruim helft Nederlanders vindt slavernijverleden ernstig

Een ruime meerderheid van de Nederlanders (56%) vindt de rol van Nederland en Nederlandse steden in het slavernijverleden ernstig tot heel ernstig. Vooral Nederlanders met een niet-westerse achtergrond noemen dit dit ernstig (68 procent), onder autochtone Nederlanders is dat 53 procent.

Autochtone Nederlanders vinden slavernij-onderzoek niet belangrijk, maar migranten wel

Echter, slechts een minderheid van de Nederlanders, 28 procent, vindt historische onderzoeken naar het slavernijverleden van Nederland – zoals Amsterdam en Rotterdam deden – ‘belangrijk’. Bijna de helft (47%) noemt het onbelangrijk. De steden Amsterdam en Rotterdam deden zo’n onderzoek naar hun rol in de slavenhandel en overwegen excuses te maken voor hun grote betrokkenheid. Ook Utrecht is bezig met zo’n onderzoek.

We zien hier een groot verschil tussen autochtone Nederlanders en Nederlanders met een migratieachtergrond. Van de Nederlanders met een migratieachtergrond vindt maar liefst 60 procent zulk onderzoek belangrijk, van de autochtone Nederlanders is dat slechts 22 procent. Vooral Nederlanders met een Marokkaanse (65%) en Surinaamse/Antilliaanse achtergrond (64%) hechten hier belang aan. Linkse kiezers (met name GroenLinks-en PvdA-kiezers) vinden een slavernij-onderzoek duidelijk belangrijker dan rechtse kiezers (PVV, FvD, SGP, VVD en CDA).

Minderheid autochtone Nederlanders: steden en/of Nederland moeten excuses maken

Premier Rutte betuigde afgelopen zomer ‘diepe spijt en berouw’ over slavernij, maar excuses maken noemde hij ‘onverstandig’. Het zou kunnen dat Amsterdam en Rotterdam gaan aandringen op nationale excuses. Een op drie (31%) Nederlanders vindt dat Nederland als land dat moet doen. Grofweg een op vijf Nederlanders vindt dat steden die betrokken waren bij slavenhandel hun excuses moeten maken. Het maakt dan niet veel uit of het gaat om Amsterdam (22%), Rotterdam (23%), Utrecht (20%) of ‘steden in het algemeen’ (23%). Van de inwoners van de drie grote steden vindt een derde dat Amsterdam en Rotterdam excuses voor hun rol moeten maken.

Helft tot twee derde migranten: wél excuses aanbieden

Van de Nederlanders met een migratieachtergrond vindt een veel groter deel – de helft – dat de steden excuses moeten aanbieden. En maar liefst twee op drie migranten vinden dat Nederland als land excuses moet maken. Vooral Surinaams/Antilliaanse Nederlanders willen excuses van premier Rutte, maar ook een ruime meerderheid van de Marokkaanse en Turkse Nederlanders zouden dat waarderen. Opvallend is dat ongeveer de helft van de Nederlanders met een Indonesische achtergrond tegen het maken van excuses door Nederland is.

Excuses kunnen erkenning en bewustwording bieden en misschien racisme tegengaan

Volgens Nederlanders die vinden dat Nederland excuses moet maken voor haar rol in de slavenhandel, ligt de betekenis van de excuses voornamelijk in:
Erkenning van aangedaan leed (75% vindt dit)
Bewustwording van onze geschiedenis (70%)
Tegengaan van racisme in de toekomst (58%)

Nederlanders met een Surinaamse achtergrond vinden naar verhouding vaker dat de betekenis van het maken van excuses (ook) ligt in het tegengaan van racisme, de aanvaarding van schuld en het begin van het betalen van compensatie ligt dan anderen. Nederlanders met een Indonesische achtergrond noemen de bewustwording van deze geschiedenis, het tegengaan van racisme in de toekomst en in verzoening tussen bevolkingsgroepen.

“Je kunt geen excuses aanbieden voor iets van eerdere generaties”

De meeste autochtone Nederlanders vinden echter dat het einde zoek is wanneer Nederland excuses voor het slavernijverleden maakt (63%) en dat je geen excuses voor de acties van vorige generaties kunt maken (61%). Zij verwachten ook niet dat het maken van excuses mensen in Nederland dichter bij elkaar zal brengen. Zo denkt 45 procent dat het maken van excuses verdere polarisatie in de hand werkt en denkt slechts 11 procent dat dit het racisme in Nederland zal doen afnemen.

Verantwoording

Dit onderzoek – in opdracht van dagblad Trouw – vond plaats van vrijdagavond 22 januari tot maandagochtend 25 januari 2021. Er werkten in totaal 1.241 Nederlanders van 18 jaar of ouder mee aan dit onderzoek. De onderzoeksresultaten zijn gewogen op geslacht, leeftijd, regio, opleidingsniveau en stemgedrag bij de Tweede Kamerverkiezingen in maart 2017. De weging is uitgevoerd conform de richtlijnen van de Gouden Standaard (CBS). Hiermee is de steekproef representatief voor de kiesgerechtigde Nederlandse inwoners (18+), voor wat betreft deze achtergrondkenmerken.