Nationaal Kiezersonderzoek 2021: versplinterde vertegenwoordiging

De verkiezingen van 2021 zijn te kenmerken aan de hand van drie thema’s: versplintering, vertrouwen en vertegenwoordiging. Een eerste thema is versplintering. Een paradox is hier dat stabiliteit gepaard gaat met versplintering. Sinds 1989 leek de verkiezingsuitslag nooit zo sterk op de voorgaande. De VVD bleef de grootste partij; de zittende regeringscoalitie behaalde opnieuw een meerderheid. Maar tegelijk fragmenteerde de Tweede Kamer verder. Dat uitte zich in het aantal politieke partijen (dat groeide naar 17) en het aantal splinterpartijen (voor het eerst sinds 1994 zijn er partijen met slechts 1 zetel). Toch blijven de ideologische voorkeuren van kiesgerechtigden opmerkelijk constant.

Corona en de verkiezingen van 2021: nog altijd vertrouwen in eerlijke verkiezingen

Een tweede thema is dat van vertrouwen in de politiek in relatie tot de corona-epidemie. Een ruime meerderheid van de Nederlandse kiesgerechtigden vindt dat de verkiezingen eerlijk zijn verlopen. Stemmen in een stemhokje in het stembureau wordt daarbij door de overgrote meerderheid van de respondenten als betrouwbare stemmethode gezien. Stemmen per volmacht en het vanwege covid-19 ingevoerde stemmen per post worden door kiesgerechtigden als veel minder betrouwbaar gezien.

Onvoldoende vertegenwoordigd

Een derde thema is dat van vertegenwoordiging. Bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2021 bracht een record aantal kiezers een voorkeurstem uit (28%). Vooral identiteit (van kiezer en kandidaat) speelde hierbij een grote rol. Maar de partij blijft binnen de Nederlandse politiek nog altijd belangrijker dan de persoon.

Het NKO-onderzoek toont dat, als de vertegenwoordiging aan kiesgerechtigden wordt overgelaten, zij zullen kiezen voor een Tweede Kamer die een betere demografische afspiegeling is van de bevolking.

Parallel aan het NKO van 2021 is bovendien een extra onderzoek verricht onder een groep die normaal moeilijk bereikbaar is in enquête-onderzoek: Nederlandse kiesgerechtigden met een migratieachtergrond uit Afrika, Azië en Latijns-Amerika (ruim 10% van het electoraat). Onder deze sterk diverse groep met uiteenlopende ideologische en politieke voorkeuren blijkt dat percepties van discriminatie en vertegenwoordiging nauw met elkaar verweven zijn. In de breedte wordt waargenomen dat discriminatie van mensen met een migratieachtergrond (erg) vaak voorkomt in Nederland en men vindt dat Nederlanders met een migratieachtergrond te weinig worden vertegenwoordigd, zowel in aantallen als qua belangen.

Het Nationaal Kiezersonderzoek wordt sinds 1971 georganiseerd door de Stichting Kiezersonderzoek Nederland, een samenwerkingsverband tussen diverse Nederlandse universiteiten met medewerking van het Sociaal en Cultureel Planbureau. In 2021 is samengewerkt met het Centraal Bureau voor de Statistiek. Take Sipma (Universiteit van Tilburg), Marcel Lubbers (Universiteit Utrecht), Tom van der Meer (Universiteit van Amsterdam), Kristof Jacobs (Radboud Universiteit) en Niels Spierings (Radboud Universiteit) coördineerden het onderzoek. Vragenlijsten werden afgenomen op basis van door het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) getrokken steekproeven via I&O Research en in het LISS-panel van CentERdata (Universiteit van Tilburg). Het onderzoek is uitgevoerd onder 4500 respondenten.

U vindt de publicatie op de website van Stichting Kiesonderzoek Nederland