Meeste slachtoffers positief over ondersteuning justitiële keten

De Slachtoffermonitor vond in 2022 voor de derde keer plaats, na eerdere metingen in 2012 en 2016. I&O Research voert dit onderzoek sinds 2016 uit (nu dus voor de tweede keer). De Slachtoffermonitor geeft inzicht in de ervaringen van slachtoffers, naasten en nabestaanden met de politie, het Openbaar Ministerie (OM), de rechtspraak, Slachtofferhulp Nederland (SHN), het Centraal Justitieel Incassobureau (CJIB) en het Schadefonds Geweldsmisdrijven.

Meerderheid slachtoffers positief over ondersteuning

Slachtoffers zijn in meerderheid tevreden over de wijze waarop keteninstanties hen hebben bijgestaan in de nasleep van een misdrijf. Het aandeel slachtoffers dat positief tot zeer positief is, varieert tussen 58 procent en 87 procent, afhankelijk van de ondersteunende organisatie (figuur 1). Daarbij moet worden bedacht dat politie, OM en de rechtspraak een onafhankelijke rol in de justitiële keten hebben, terwijl de andere instanties zich primair richten op de ondersteuning van het slachtoffer.

Voor alle keteninstanties geldt dat een groter deel van de slachtoffers positief is over de slachtofferondersteuning dan negatief. In algemene zin zijn slachtoffers het meest te spreken over de bejegening door een justitiële keteninstantie, gevolgd door informatie(voorziening). Deze ervaringen komen grotendeels overeen met de ervaringen in de eerdere slachtoffermonitors.

Figuur 1 – Ervaringen slachtoffers met ondersteuning door justitiële keteninstanties (%)

Ervaringen politie, OM en Slachtofferhulp hangen samen met type delict

De ervaringen met politie, OM en Slachtofferhulp hangen deels samen met het type delict dat slachtoffers hebben meegemaakt. Zo zijn slachtoffers van misdrijven tegen de openbare orde en vernieling minder tevreden over de politie dan slachtoffers van vermogensdelicten of geweldsmisdrijven. Verder zijn slachtoffers van geweldsmisdrijven positiever over het OM en Slachtofferhulp dan slachtoffers die een ander type delict hebben meegemaakt. En binnen de geweldsmisdrijven zijn slachtoffers van zedenmisdrijven positiever over de politie en het OM dan slachtoffers van andere geweldsmisdrijven. Bij de rechtspraak, het Schadefonds en het CJIB zijn er geen significante verschillen gevonden die samenhangen met het type delict.

Ruimte voor verbetering bij kerntaken

Een minderheid van de slachtoffers is negatief tot zeer negatief over de slachtofferondersteuning. Dit varieert van 6 procent tot 25 procent per keteninstantie. Ontevredenheid hangt voor een deel samen met de procesuitkomst. Bijvoorbeeld of de politie een dader heeft gearresteerd, de rechter een strafmaatregel heeft opgelegd of dat het Schadefonds een tegemoetkoming heeft toegekend. Daarnaast zijn er voor elke instantie aspecten die relatief minder gewaardeerd worden. Deze punten komen dan ook terug als potentieel verbeterpunt. Voor het OM is dat bijvoorbeeld rekening houden met de wensen en behoeften van het slachtoffer bij het nemen van beslissingen. Voor Slachtofferhulp liggen verbeterpunten onder andere bij het geven van informatie over andere mogelijkheden van hulp.

De verbeterpunten van elke keteninstantie zijn samen met de sterke punten visueel weergegeven in onderstaande prioriteitenmatrix. Hierin zijn de ervaringen van slachtoffers afgezet tegen het belang dat zij aan verschillende aspecten van de ondersteuning hechten. De potentiële kwaliteitsverbetering is het grootst bij aspecten met een relatief lage waardering waar slachtoffers verhoudingsgewijs veel belang aan hechten (het kwadrant rechtsonder). Voor de politie gaat het bijvoorbeeld om de inspanningen om de dader te vinden en arresteren (figuur 2).

Figuur 2 – Prioriteitenmatrix politie: ervaring versus belang slachtofferondersteuning

Verantwoording onderzoek

De Slachtoffermonitor richt zich op de ervaringen van slachtoffers, naasten en nabestaanden met de ondersteuning door de politie, het Openbaar Ministerie (OM), de rechtspraak, Slachtofferhulp Nederland (SHN), het Schadefonds Geweldsmisdrijven en het Slachtoffer Informatiepunt Schadevergoedingsmaatregelen (SIS), onderdeel van het Centraal Justitieel Incassobureau (CJIB).

Het gaat om burgers die het slachtoffer zijn geworden van misdrijven gepleegd door andere burgers. De delicten zijn ingedeeld in drie hoofdgroepen: (1) geweldsmisdrijven (inclusief zedendelicten), (2) vermogensmisdrijven en (3) misdrijven tegen de openbare orde (inclusief vernieling). Voor het onderzoek is een steekproef getrokken uit de registraties van de keteninstanties. De personen in de steekproef ontvingen een uitnodigingsbrief met een schriftelijke vragenlijst en de inloggegevens voor de online vragenlijst. Als zij niet reageerden, ontvingen zij maximaal twee herinneringsbrieven. In de (zeer) stedelijke gebieden is bij de derde mailing een verkorte vragenlijst verstuurd om de respons onder slachtoffers met een migratieachtergrond te verhogen. De dataverzameling vond plaats in de periode september-oktober 2022.

Van de 13.487 benaderde personen hebben 2.900 slachtoffers de vragenlijst ingevuld, een respons van 22 procent. De resultaten zijn gewogen op delictgroep, zodat de uitkomsten op dit kenmerk representatief zijn voor de onderzoekspopulatie. Bij de politie is daarnaast gewogen op leeftijd en bij het SIS/CJIB zijn de wijze van schadeloosstelling en afdoening als aanvullende weegvariabelen meegenomen.

Door een methodebreuk was het niet mogelijk om de uitkomsten van deze derde meting rechtstreeks te vergelijken met de resultaten van 2012 en 2016. Om toch een beeld te geven van de ontwikkeling in deze periode is in het rapport een vergelijking op basis van rangordes gemaakt. Op deze manier is vast te stellen hoe de verschillende aspecten van de slachtofferondersteuning zich ten opzichte van elkaar hebben ontwikkeld.

Download

Hier kunt u het rapport downloaden.