Koopzondag nog niet voor iedereen vanzelfsprekend

Detailhandel Nederland deed onlangs een oproep aan gemeenten waar winkels op zondag 24 december niet open mogen om dit jaar een uitzondering te maken teneinde de ‘kerststress’ niet verder te verhogen. Een ruim meerderheid van de Nederlanders vindt dat bewuste gemeenten dat inderdaad moeten doen. De gemeenten waar het om gaat geven mondjesmaat gehoor aan de oproep, wat duidelijk samenhangt met de huidige lokale politieke en maatschappelijke verhoudingen. Het is de vraag of dat na de komende gemeenteraadsverkiezingen nog steeds zo is.

Drie dagen achter elkaar de winkels dicht?

Sinds 2013 bepaalt de gemeenteraad of winkels op zondagen en feestdagen lokaal open mogen. Er zijn gemeenten waar alle winkels elke zondag de hele dag open mogen, er zijn gemeenten waar geen enkele winkel op zondag open mag en er bestaan allerlei varianten daartussen. Spannend is het soms in de gemeenten waar de winkels op zondag helemaal niet open mogen, vooral nu dit jaar 24 december -de dag voor kerst- op een zondag valt.

Drie (zon)dagen achter elkaar de winkels dicht? Het is Detailhandel Nederland een doorn in het oog. De belangenorganisatie deed daarom onlangs een oproep aan gemeenten waar de winkels zondag 24 december niet open mogen om een uitzondering te maken. Winkelen op zondag is immers voor veel mensen zodanig ingeburgerd, dat een aaneengesloten winkelloze periode van drie dagen  – voor het laatste vertoond in 2006 – de ‘kerststress’ tot recordhoogte zal doen stijgen. Dat wil de belangenorganisatie de Nederlandse consument niet aandoen.

Ruime meerderheid: maak koopzondag op 24 december mogelijk

We legden Nederland de oproep van Detailhandel Nederland voor. Een ruime meerderheid (71% van de Nederlanders) vindt dat gemeenten het winkeliers moeten toestaan om op 24 december open te gaan als dat nu niet mag. Een kwart (25%) vindt dat de bewuste gemeenten dat juist niet moeten doen. De rest weet het niet.

Meeste gemeenten zonder koopzondag houden echter voet bij stuk… 

De oproep van Detailhandel Nederland prikkelde de lokale discussie en politieke debatten over de zondagopenstelling in de gemeenteraden van onder andere Drachten, Epe, Geldermalsen, Harderwijk, Rijssen-Holten en Veenendaal. Alleen in Harderwijk leidt dat tot een ‘proef’ koopzondag op 24 december. Daarnaast zijn er gemeenten – bijvoorbeeld Noordoostpolder – waar na overleg met winkeliers een andere koopzondag werd ingewisseld voor de 24ste december, en zijn er gemeenten, zoals Apeldoorn en Groningen, waar de toegestane openingstijden die dag ruimer dan normaal zijn.

…in aansluiting op politieke en religieuze overtuiging 

  Politieke voorkeur doet er toe. Vooral kiezers die bij de Tweede Kamerverkiezingen van maart dit jaar stemden op de ChristenUnie (73%) of SGP (81%) raden gemeenten namelijk af om alsnog zondagopenstelling mogelijk te maken. Bij de CDA stemmers is dat 33%.

In regio’s waar deze partijen goed vertegenwoordigd zijn, denkt een ruimer deel van de maatschappij ook duidelijk anders over de koopzondag dan landelijk gemiddeld.

Vooral de regio’s[1] (overig) Zeeland, Zuid-Oost Zuid-Holland, Zuid-West Gelderland, Veluwe en Noord-Overijssel vallen daarbij op. Dit is niet geheel toevallig het deel van Nederland waar de verschillende gereformeerde kerkgenootschappen  bovengemiddeld veel aanhang hebben; regio’s die samen ook de zogenaamde bijbelbelt vormen. Uit ons onderzoek blijkt bovendien dat tegenstanders van ontheffing op 24 december zich sterker laten leiden door hun eigen religieuze overtuiging.

Zondagopenstelling duidelijk thema bij GR-2018

Net als bij de gemeenteraadsverkiezingen in 2014 is de zondagopenstelling in een aantal gemeenten bij de komende raadsverkiezingen een belangrijk thema. In gemeenten waar de ChristenUnie en de SGP in 2014 relatief goede resultaten haalden kwam niet zelden een coalitieakkoord tot stand met afspraken over (beperking van) de zondagopenstelling. De vraag is of het die partijen in 2018 weer lukt nu het CDA – lokaal vaak een coalitiepartner – in een deel van de gemeenten een wat meer liberaal standpunt lijkt in te nemen.

Verantwoording

Resultaten zijn gebaseerd op landelijk representatief onderzoek van I&O Research onder ruim 3.666 Nederlanders van 18 jaar en ouder van begin november 2017. De resultaten zijn gewogen op geslacht, leeftijd, regio en opleidingsniveau.

[1] De gekozen regio-indeling is naar COROP-gebieden. Deze zijn in 1970 vastgesteld door de Coördinatiecommissie Regionaal Onderzoeksprogramma (COROP). De (inmiddels 40) COROP-gebieden zijn ontwikkeld op basis van het nodale principe, waarbij de forenzenstromen als basis hebben gediend. Het nodale principe is hier en daar losgelaten zodat de gebieden de provinciegrenzen volgen.1