Koopstromenonderzoek: juist nu!

Omslag vraagt om inzicht

Jarenlang is er door gemeenten, projectontwikkelaars en retailers vanuit de groeigedachte geopereerd. Het aantal winkelmeters is de afgelopen jaren continu gegroeid, onder invloed van een groeiende bevolking, een hogere welvaart en een behoefte aan meer keuze. Beleid was dan ook vooral gericht op uitbreiding en het controleren van deze uitbreiding (restrictief: meer winkelmeters op de gewenste locaties).

Er is echter een transformatie gaande die het winkellandschap de komende decennia sterk zal doen wijzigen. Krimp zal de behoefte aan winkels verkleinen. Vergrijzing zal niet alleen de behoefte aan producten doen veranderen, ook het aantal zelfstandige winkeliers zal door gebrek aan bedrijfsopvolging afnemen. Internet zal het koopgedrag ook verder blijven veranderen. Niet alleen worden meer producten gekocht vanachter de computer en via smartphones en andere nieuw te ontwikkelen digitale gadgets, ook is internet in toenemende mate bepalend voor de kooporiëntatie (wat koop ik waar, wanneer en tegen welke prijs). Niet verrassend, maar toch confronterend was dan ook het recente bericht dat het winkelaanbod naar verwachting de komende jaren zo maar met een kwart kan afnemen. Concreet betekent dit dat als gevolg van de veranderende kooporiëntatie het draagvlak voor winkels zal krimpen, wat ruimtelijke consequenties heeft voor de omvang en spreiding van het winkelaanbod en daarmee ook de leefbaarheid in kernen. Inzicht in de omvang en richting van koopstromen op lokaal als ook regionaal niveau zal de komende jaren in belang toenemen: door te weten in welke mate winkellocaties en andere aankoopkanalen zoals internet en markt (meer of minder) klanten trekken, kan juist en tijdig worden geanticipeerd op de veranderende consument. Het door I&O Research uitgevoerde Koopstromenonderzoek Oost-Nederland biedt gemeenten in dit deel van Nederland de mogelijkheid detailhandelsvisies waar nodig te herijken en ontwikkelplannen te toetsen op haalbaarheid op basis van actuele inzichten.

Koopstromenonderzoek als regio-indeler

Recent refereerde Gert-Jan Hospers, bijzonder hoogleraar city- en regiomarketing aan de Radboud Universiteit Nijmegen, aan een andere toepassingsmogelijkheid van koopstromenonderzoek. Gemeenten moeten volgens Hospers bij herindelingsplannen beter kijken naar de oriëntatie van burgers. Koopgedrag maakt namelijk duidelijk op welke dorpen en steden inwoners zijn gericht.

Bestuurders die met herindeling bezig zijn, zijn geneigd te denken vanuit bestuurlijke argumenten, terwijl ze beter naar de argumenten van hun inwoners kunnen luisteren, is de mening van Hospers. ‘Ze moeten aansluiting zoeken bij het dagelijks leven van mensen. De plek waar zij boodschappen doen, sporten en uitgaan is hun natuurlijke regio, die zit in hun hoofden’, zegt Hospers. Het leefgebied van mensen is groter dan de grenzen van de gemeente en daarmee ook de grenzen van lokaal beleid. De ruimtelijke actieradius van mensen groeit, waarbij de eigen woonplaats niet meer het natuurlijk anker vormt.

Gemeentelijke schaalvergroting is volgens Hospers dan ook geen bezwaar, wanneer bestuurders maar kijken naar het natuurlijk, vaak historisch gegroeide leefgebied van hun inwoners. ‘Koopstromenonderzoek maakt duidelijk op welke kernen en steden inwoners zich oriënteren. Benut die kennis.’