Kiezers voorzichtig hoopvol over nieuw kabinet

Op 15 mei bereikten PVV, VVD, NSC en BBB een hoofdlijnenakkoord voor een nieuw kabinet. Om te meten wat Nederlanders vinden van het beoogde nieuwe kabinet en het beleid dat zij willen uitvoeren voerden we in het Pinksterweekend een opinieonderzoek uit onder Nederlandse kiezers. Kiezers zijn overwegend positief en het formatienieuws heeft de electorale verhoudingen niet veranderd. De PVV houdt de leiding met 46 virtuele zetels, GL-PvdA volgt met 26 zetels.

Tevredenheid over akkoord

Kiezers zijn relatief tevreden met het akkoord. Zeker als we het vergelijken met de kabinetten Rutte III en IV. Destijds was circa een derde (Rutte IV 34%, Rutte III 38%) tevreden met het kabinet. Nu geeft de helft (50%) aan tevreden te zijn. Dit betreft vooral kiezers van de formerende partijen waarbij moet worden opgemerkt dat het grootste enthousiasme te vinden is onder PVV- en BBB-kiezers. Een kanttekening hierbij is dat de tevredenheid de vorige keer werd gemeten nadat alle bewindspersonen waren benoemd. Nu is dat nog niet het geval.

Twijfels over uitvoerbaarheid en stabiliteit

Circa een derde (35%) heeft vertrouwen in het kabinet. Minder dus dan het aandeel dat tevreden is (50%). Ook tevreden kiezers zijn namelijk sceptisch over de daadkracht van het kabinet. “Eerst zien, dan geloven”, klinkt het vaak. Ook vrezen kiezers dat het kabinet voortijdig zal vallen vanwege inhoudelijke onderlinge verschillen. Hierbij verwijzen ze vooral naar de verstandhouding tussen de PVV en NSC, Geert Wilders en Pieter Omtzigt in het bijzonder.

Maar, er is duidelijk meer vertrouwen dan in januari 2022 toen het vierde kabinet van Mark Rutte net was aangetreden. Destijds zei 13 procent vertrouwen te hebben dat het kabinet anders ging opereren dan het kabinet daarvoor. Nu is dat 46 procent.

Tijd voor verandering

Kiezers met vertrouwen in het kabinet zeggen vooral dat het tijd is voor verandering. Ze denken dat het beoogde kabinet kan zorgen voor een frisse wind. Ook prijst men de rechtse samenstelling van het kabinet dat recht zou doen aan de verkiezingsuitslag. Enthousiaste kiezers denken vooral dat het nieuwe immigratiebeleid er voor zal zorgen dat de immigratiecijfers dalen.

Kiezer vooral optimistisch over aanpak vluchtelingenproblematiek

De helft van de bevolking denkt dat het nieuwe kabinet de vluchtelingenproblematiek ‘effectief zal bestrijden’. Vertrouwen in het bestrijden van deze problematiek is een sterke voorspeller voor waardering voor het het kabinet. Over andere mogelijke beleidsdoelen bestaan meer twijfels. Zo denkt slechts 11 procent dat dit kabinet de klimaatcrisis effectief zal bestrijden.

Grosso modo is het wel zo dat kiezers nu veel meer vertrouwen hebben in oplossingen dan toen Rutte IV aantrad.

Steun voor strenger straffen en anti-immigratiemaatregelen

Respondenten konden van 23 maatregelen uit het hoofdlijnenakkoord aangeven in hoeverre zij daar achter staan, of juist niet. Het meest enthousiast zijn kiezers over het zwaarder bestraffen van zware misdrijven (83% voor), het gedwongen uitzetten van afgewezen asielzoekers (79% voor) en statushouders geen voorrang verlenen bij het toewijzen van een huurwoning (73% voor).

In totaal kunnen 12 van de 23 voorgelegde maatregelen rekenen op de steun van de meerderheid. Twee maatregelen worden door een meerderheid afgewezen: 58 procent vindt dat kleine natuurgebieden niet de beschermde status tegen economische activiteit moet verliezen en 51 procent is tegen de btw-verhoging op cultuur. De negen andere maatregelen leiden tot verdeeldheid.

Kiezers van de beoogde coalitiepartijen scharen zich – logischerwijs – vaker achter de maatregelen dan kiezers van oppositiepartijen. Een uitzondering op deze regel zijn SGP-kiezers die zich doorgaans ook kunnen vinden in de plannen.

Geen duidelijke favoriet voor premiersrol

Toen de dataverzameling voor dit onderzoek begon (vrijdag 17 mei) leek het erop dat Ronald Plasterk premier zou worden. Op maandag 20 mei trok hij zich echter terug nadat er vraagtekens ontstonden over de verkoop van zijn bedrijf.

Een derde (32%) van de kiezers had vertrouwen in Plasterk als premier. Meer dan in de overige kandidaten. Mona Keijzer, een andere naam die genoemd wordt, krijgt het vertrouwen van slechts 18 procent, 61 procent heeft geen vertrouwen in haar als premier.

Zetelpeiling: geen effect regeerakkoord op electorale verhoudingen

Om te meten of het nieuws over de formatie impact heeft op de electorale verhoudingen begon de vragenlijst met een vraag over stemintentie. We zien dat het formatienieuws deze verhoudingen niet heeft veranderd. De PVV houdt de leiding met 46 virtuele zetels, GL-PvdA volgt met 26 zetels. VVD (17, een verlies van 7 zetels t.o.v. november) en NSC (8, verlies van 12) winnen of verliezen niet bij de laatste ontwikkelingen. BBB staat stationair op 7 zetels.

Onderzoeksverantwoording

Dit onderzoek vond plaats van vrijdagmiddag 17 mei tot dinsdagochtend 21 mei. In totaal werkten 2.141 Nederlanders van 18 jaar of ouder mee aan dit onderzoek. De steekproef is volledig getrokken in het I&O Research Panel.

Dit onderzoek voerde Ipsos I&O uit in samenwerking met NOS.

Weging en marges
De onderzoeksresultaten zijn gewogen op geslacht, leeftijd, regio, opleidingsniveau en stemgedrag bij de Tweede Kamerverkiezingen in november 2023. De weging is uitgevoerd conform de richtlijnen van de Gouden Standaard (CBS). Hiermee is de steekproef representatief voor de kiesgerechtigde Nederlandse inwoners (18+), voor wat betreft deze achtergrondkenmerken. Bij onderzoek is er sprake van een betrouwbaarheidsinterval en onnauwkeurigheidsmarges. In dit onderzoek gaan we uit van een betrouwbaarheid van 95 procent. Bij een steekproef van n=2.000 en een uitkomst van 50 procent is er sprake van een foutmarge van plus of min 2,2 procent.