Dynamische tijden voor bibliotheken
Door diverse ontwikkelingen (vergrijzing van de bevolking, de opkomst van internet, bezuinigingen, afkalving van het voorzieningenniveau) maken bibliotheken dynamische tijden mee en bezinnen zij zich op hun toekomstige positie in de samenleving. Recent heeft I&O Research een tweetal onderzoeken uitgevoerd, waarbij vanuit een verschillende invalshoek antwoorden werden gegeven op vragen die te maken hadden met de toekomstige positie van enkele bibliotheken.
Zo is de Openbare Bibliotheek Enschede voornemens om samen met ondermeer de Saxion Hogeschool, het ROC van Twente en diverse kennisinstellingen op te gaan in een Kennishuis. De bedoeling is om dit Kennishuis een ontmoetingsplaats te laten worden voor burgers, studenten en ondernemers die vanuit verschillende interesses naar informatie zoeken. Als zodanig zou dit Kennishuis meer bieden als de som van de afzonderlijke bibliotheken en gedifferentieerder, dynamischer en toekomstbestendiger zijn in haar informatieaanbod.
De bilbliotheek en haar partners hebben hiervoor een pand op het oog dat net buiten het directe winkelgebied van de binnenstad ligt. De mogelijke verhuizing doet nabijgelegen binnenstadswinkeliers echter vrezen dat hun omzet zal teruglopen. Om de effecten van deze verhuizing in kaart te brengen heeft I&O Research een onderzoek uitgevoerd naar de mate van combinatiebezoek aan de bibliotheek met de winkels, horeca en warenmarkt in de binnenstad.
Het onderzoek dat I&O Research uitvoerde onder bezoekers van de bibliotheek laat zien dat combinatiebezoek bij tweederde van de bezoekers in hogere of lagere frequentie voorkomt. Zo combineert 17 procent van de bezoekers minimaal 1 keer per week hun bezoek aan de bibliotheek met bezoek aan nabijgelegen winkels; nog eens 11 procent combineert een bezoek eens per 2 weken. Ruim eenderde plant nooit een combinatiebezoek. Ook spontaan (niet gepland) combinatiebezoek komt voor, maar minder frequent: bij 10 procent minimaal 1 keer per week. Een belangrijke vraag is ook of de bezoekers verwachten dat het combinatiebezoek op de nieuwe locatie zal veranderen. Voor iets meer dan de helft van de combinatiebezoekers zal het combinatiebezoek naar verwachting gelijk blijven, terwijl vier op de tien verwacht dat het afneemt.
Tevens is gekeken naar de consequenties die een mogelijk vertrek van de bilbliotheek heeft voor de levendigheid van het betreffende binnenstadsgebied. Op basis van de passantentellingen is de bijdrage van de bibliotheek aan de traffic in het winkelgebied tussen 13 en 20 procent. In de businesscase voor het Kennishuis zijn op basis van de onderzoeksresultaten scenarioberekeningen gemaakt van de consequenties van de verhuizing voor het bezoek aan winkels, horeca en warenmarkt. Op basis van deze analyse zal de gemeente Enschede besluiten nemen over haar bijdrage in de ontwikkeling van het Kennishuis.
Ook voor de bibliotheken in de werkgebieden West-Friesland (WEB en WFO) is het een dynamische tijd. Deze staan aan de vooravond van een fusie. De bibliotheken wilden naast informatie over de huidige aansluiting tussen vraag en aanbod, ook input van de inwoners hebben over hun toekomstige rol in de veranderende samenleving.
Uit het marktonderzoek dat I&O Research uitvoerde onder inwoners van het werkgebied van de bibliotheken en onder institutionele klantgroepen, komt in eerste instantie de gebruikelijke bibliotheekfunctie naar voren: de meeste bibliotheekgebruikers bezoeken de bibliotheek om boeken te lenen voor henzelf of voor hun kinderen. Daarnaast gebruiken veel inwoners de bibliotheek als adviesfunctie voor als zij (meer) informatie willen vinden over een bepaald onderwerp.
Verder blijkt dat de behoefte aan uitbreiding van digitale diensten sterk aanwezig is. Zeker de jongere generatie is gewend aan het gemak om alles vanaf de computer thuis te kunnen regelen. Hoewel de belangstelling voor digitale diensten als e-books nog gering is, is de verwachting dat deze in de toekomst sterk gaat groeien; van de inwoners die nu nog niet over digitale apparaten als tablets, smartphones en e-readers beschikken, verwacht een aanzienlijk deel deze het komende jaar te gaan aanschaffen.
Over het algemeen zijn niet-bibliotheekgebruikers sterker georiënteerd op digitale media dan bibliotheekgebruikers. Ondanks de behoefte aan digitalisering blijft er belangstelling voor de bibliotheek als fysiek instituut. Zowel particulieren als institutionele klantgroepen benadrukken het belang van een bezoeklocatie waar je kunt zoeken tussen boeken, tijdschriften en ander materiaal dat niet alleen bijdraagt aan leesplezier en ontspanning, maar ook aan de algemene ontwikkeling. Ook wordt het culturele en educatieve element van de bibliotheek hoog gewaardeerd.
Op basis van de onderzoeksresultaten gaan de beide bibliotheken in samenwerking met de gemeenten de regionale bibliotheekvisie en het beleidsplan voor de fusie nader uitwerken.