Correctief referendum kan op steun rekenen

Dinsdag 9 oktober 2023 stemde de Eerste Kamer in met het invoeren van het correctief referendum. Als er bij latere stemmingen in de Eerste en Tweede Kamer een twee derde meerderheid voor is zal de wet worden ingevoerd. In dit onderzoek analyseerden we in welke mate de Nederlandse bevolking referenda en andere democratische vernieuwingen steunt.

Bijna twee op drie (64%) Nederlanders zijn voorstander van referenda ‘in het algemeen’. Het type referendum is van invloed op de publieke steun. Zo zijn er meer mensen voor gemeentelijke (71%) dan landelijke (61%) referenda.

Kiezer heeft liever bindend referendum

Referenda kunnen zowel bindend (waarbij de regering de uitkomsten van een referendum moet opvolgen) als niet-bindend (waarbij de regering de uitkomsten niet hoeft op te volgen) zijn. Bindende referenda kunnen op meer steun rekenen  (58% voor, 34% tegen) dan niet-bindende referenda (37% voor, 53% tegen).

Dat referenda een gepolariseerd onderwerp zijn blijkt wel als we data uitsplitsen naar politieke voorkeur. Bindende referenda worden vooral gesteund door kiezers aan de rechterflank (FvD 99%, BBB 88%, PVV 83%, JA21 75%) en kiezers van NSC (74%) en SP (76%). Niet-bindende referenda worden juist vaker gesteund door kiezers van D66 (46%) en GroenLinks-PvdA (46%).

Momenteel is het correctief referendum onderwerp van discussie. Dit is een referendum waarbij burgers kunnen kiezen of zij een besluit van de overheid willen terugdraaien. Een correctief referendum kan zowel bindend als niet-bindend zijn. De meeste Nederlanders (57%) zijn voor correctieve referenda. Drie op tien zijn tegen.

Net als bindende- kunnen correctieve referenda doorgaans op meer steun kunnen rekenen aan de rechter- dan linkerflank.

Steun voor andere democratische vernieuwingen

De meeste Nederlanders zijn voor een direct gekozen Eerste Kamer (58%) en een gekozen burgemeester (54%). De steun voor de gekozen burgemeester is met tien procent afgenomen sinds 2019. Het verlagen van de kiesgerechtigde leeftijd leidt tot minder enthousiasme. Hier is slechts 19 procent voor (25% in 2019).

Onderzoeksverantwoording

Dit onderzoek vond plaats van vrijdag 6 tot maandagochtend 9 oktober 2023. In totaal werkten 2.293 Nederlanders van 18 jaar of ouder mee aan dit onderzoek. I&O Research voerde dit onderzoek uit op eigen initiatief. De steekproef is volledig getrokken in het I&O Research Panel.

Weging en marges
De onderzoeksresultaten zijn gewogen op geslacht, leeftijd, regio, opleidingsniveau en stemgedrag bij de Tweede Kamerverkiezingen in maart 2021. De weging is uitgevoerd conform de richtlijnen van de Gouden Standaard (CBS). Hiermee is de steekproef representatief voor de kiesgerechtigde Nederlandse inwoners (18+), voor wat betreft deze achtergrondkenmerken. Bij onderzoek is er sprake van een betrouwbaarheidsinterval en onnauwkeurigheidsmarges. In dit onderzoek gaan we uit van een betrouwbaarheid van 95 procent. Bij een steekproef van n=2.000 en een uitkomst van 50 procent is er sprake van een foutmarge van plus of min 2,2 procent.