Contact tussen jongeren en bestuurders? Zoek elkaar op en noem het geen politiek!

Hoe willen en kunnen jongeren en bestuurders (gemeenteraadsleden, burgemeesters en wethouders) met elkaar in contact komen èn blijven? Het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties vroeg I&O Research deze vraag te beantwoorden via kwalitatief onderzoek. Kwalitatief onderzoek is kleinschalig onderzoek, waarbij de uitkomsten richtinggevend zijn. Dit kwalitatieve onderzoek is een verdieping op het kwantitatieve onderzoek dat I&O Research eind 2020, begin 2021 uitvoerde (eveneens in opdracht van BZK), genaamd ‘Wat verwachten jongeren van de democratie? En begrijpen jongeren en bestuurders elkaar?’ Dit voorgaande rapport kan je hier downloaden.

Jongeren en bestuurders willen graag met elkaar in contact, maar ervaren drempels

Het vorige onderzoek liet zien dat jongeren en bestuurders in de praktijk niet zo veel contact met elkaar hebben, maar dit wel willen. Dit contact is alleen niet zomaar gelegd. Uit het huidige onderzoek komt naar voren dat beide groepen aannames en vooroordelen hebben jegens elkaar, die dit contact in de weg zitten. Jongeren hebben vooral het gevoel dat er een statusverschil is tussen hen en bestuurders, waardoor ze bijvoorbeeld minder makkelijk een gemeentehuis binnenstappen. Ook denken ze dat jongeren mogelijk onvoldoende kennis hebben om mee te denken. Een jongere: ‘Ik ben zelf nooit benaderd. Ik zou denken: die mensen zijn druk. De raad, een bestuur, het klinkt als veel werk en serieus.’

Opvallend is dat bestuurders zich minder bewust zijn van het statusverschil. Ze denken vooral dat jongeren niet altijd interesse hebben in politieke of actuele onderwerpen en dat de gemeentelijke, formele manieren van contact voor jongeren niet werken. Een bestuurder: ‘De jongerenraad, daar hebben een aantal wethouders energie in gestoken, maar het kwam niet van de grond. Het is moeilijk te zeggen waar dit aan ligt. Wat wij in het gemeentehuis doen, spreekt bij jongeren niet tot de verbeelding.’
Het grootschalige kwantitatieve onderzoek dat I&O Research heeft uitgevoerd (‘Wat verwachten jongeren van de democratie? En begrijpen jongeren en bestuurders elkaar?’) geeft een vergelijkbaar beeld. Twee derde van de bestuurders denkt dat jongeren en bestuurders elkaar niet begrijpen omdat de problemen waar bestuurders het over hebben jongeren niet interesseren.

Het ideale contact en samenwerking: informeel, laagdrempelig, gelijkwaardig en open

Maar, er is wel mogelijkheid tot verbinding. Jongeren en bestuurders denken namelijk wel grotendeels hetzelfde over hoe het ideale contact en de ideale samenwerking eruit moet ziet. Beiden vinden het erg belangrijk dat dit contact ‘laagdrempelig’ en ‘informeel’ is. Ook moet het contact en de samenwerking aansluiten op de belevingswereld van jongeren. Een jongere: ‘Begin vanuit de leefwereld van de jongere zelf. Contact moet niet een stempel van ‘politiek’ hebben. Dat schrikt af. Het thema van het gesprek moet dichtbij de jongere liggen.’ Om tot de belevingswereld van jongeren te komen is een open gesprek volgens jongeren belangrijk: ‘Ik denk dat het verfrissend zou zijn om jongeren te betrekken zonder van tevoren specifieke onderwerpen in gedachte te hebben. Ga eerst in gesprek over onze belevingswereld, wat wij meemaken en hoe wij tegen dingen aankijken en destilleer daar vervolgens onderwerpen uit die tot mooie input zouden kunnen leiden.’ Daarnaast benadrukken jongeren de gelijkwaardigheid in dit contact en willen ze graag dat het contact structureel is.

Bestuurders vinden het ook belangrijk dat de verwachtingen duidelijk zijn: ‘Het is belangrijk dat je voortdurend duidelijk bent in managen van verwachtingen. Wanneer dat niet goed wordt gedaan, gaat er niet alleen iets mis in het contact op dat moment, maar doet dit ook afbreuk aan verdere deelname in de samenleving.’

Jongeren verwachten wel een proactieve houding van bestuurders. Ze zien graag dat bestuurders het initiatief nemen in het gesprek initiëren en het gesprek faciliteren. Jongeren zien voor zichzelf wel een rol weggelegd in het bepalen van de agenda. Jongeren willen ook graag weten wat er met hun inbreng is gedaan, ze hechten veel waarde aan duidelijke terugkoppeling vanuit bestuurders hierover.

Goed contact bestaat uit een mix van online en offline contact

Zowel jongeren als bestuurders denken dat een mix van online en offline contact het beste werkt. Een manier is om te starten met online contact, om zo verschillende soorten jongeren op een laagdrempelige manier te bereiken. Dit online contact kan een opstap zijn naar offline contact. Jongeren willen dus (ook) graag fysiek contact met bestuurders en dit strookt niet met wat sommige bestuurders denken. Het vorige onderzoek van I&O Research laat namelijk zien dat bestuurders denken dat jongeren het liefst digitaal (via sociale media of een officiële app) mee willen doen in de democratie.

Beiden zien vooral heil in gebruik maken van bestaande kanalen en platforms, het oprichten van een nieuw platform is volgens hen niet nodig. Een jongere geeft concrete voorbeelden van de mix van online en offline contact: ‘Ik geloof erin dat we gebruik kunnen maken van bestaande kanalen. Een gezonde combinatie van online en offline. Probeer niet het wiel opnieuw uit te vinden of te focussen op een “tool”. Keep it simple. Via WhatsApp kan je een groep levendig houden door community management. Via Zoom kan je met elkaar videobellen om onderwerpen te bespreken. Fysiek kan je maandelijks bij elkaar komen. Via de mail kunnen formele zaken gecommuniceerd worden.’

Jongeren kijken wel positiever naar online contact dan bestuurders, bestuurders zijn hier wat terughoudender in en hebben een minder concreet beeld hierbij.

Vijf tips voor de bestuurders

Op basis van de uitkomsten uit dit onderzoek komen we tot vijf voorwaarden (tips) voor goed contact en samenwerking tussen jongeren en bestuurders:

1. Zet als gemeente de eerste stap in het leggen van contact.
2. Werk aan je toegankelijkheid en zichtbaarheid.
3. Wees open, oprecht nieuwsgierig en gelijkwaardig.
4. Leg en onderhoud zowel online als offline contact.
5. Stel een jongerencoördinator aan als aanjager.

Verschillende methoden van kwalitatief online onderzoek

In totaal namen negen bestuurders (gemeenteraadsleden en burgemeesters) en 22 jongeren, tussen de 16 en 24 jaar, aan dit onderzoek deel.

De jongeren zijn op verschillende manieren benaderd. De Nationale Jeugdraad heeft het grootste deel van de jongeren benaderd, via jongerenorganisaties in hun netwerk en verschillende eigen jongerenpanels. I&O Research heeft zelf ook gericht een aantal jongeren benaderd die regelmatig meedoen aan groepsgesprekken van I&O Research. De bestuurders zijn geworven uit het netwerk van de Vereniging van Nederlandse gemeenten en het ministerie van Binnenlandse Zaken. Hiernaast is een verzoek uitgezet onder bestuurders in het I&O Research Panel.

We hebben in dit onderzoek verschillende kwalitatieve methoden toegepast. Het onderzoek begon met een online groepsgesprek met jongeren, gevolgd door individuele gesprekken met een aantal bestuurders. Parallel aan deze interviews liep een online community. Dit is een online platform waar jongeren en bestuurders met elkaar in gesprek gingen aan de hand van opdrachten en forumdiscussies. We sloten de dataverzameling af met een online groepsgesprek met jongeren en bestuurders. Deze kwalitatieve methoden zorgden er niet alleen voor dat we op verschillende manieren de relevante informatie ophaalden, maar ook dat jongeren en bestuurders laagdrempelig met elkaar in contact kwamen en het gesprek met elkaar aangingen.

U kunt hier het volledige rapport downloaden.