Christen vindt rentmeesterschap belangrijk, maar leeft niet duurzamer dan rest bevolking

In opdracht van het Nederlands Dagblad en het initiatief Groene Kerken heeft I&O Research een opinieonderzoek uitgevoerd onder Nederlandse christenen over duurzaamheid, klimaat en natuur. Het doel van het onderzoek was om een beeld te schetsen van de ‘groene’ opvattingen en gedragingen van de christelijke bevolking in Nederland en deze te kunnen vergelijken met de algemene Nederlandse bevolking.

Aanpak en verantwoording
Er is gebruik gemaakt van een tweetal steekproeven van netto circa 1.000 respondenten. De eerste groep bestaat uit christelijke Nederlanders (n=1.051). In dit onderzoek zijn dat mensen die zichzelf beschouwen als actieve christenen. Vijftien procent van deze christelijke respondenten is geen lid van een kerkgenootschap. De actief christelijke steekproef is gewogen op de kenmerken geslacht, leeftijd en opleidingsniveau[1]. Op deze kenmerken is deze steekproef daarmee representatief voor de christelijk Nederlandse bevolking.

De tweede groep is een representatieve steekproef van de Nederlandse bevolking (n=995). Voor deze groep zijn de data representatief voor de kenmerkengeslacht, leeftijd, opleidingsniveau, regio en stemgedrag bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2021.

Klimaatzorgen christelijk Nederland op gelijke tred met de rest van de bevolking

Driekwart (76%) van de Nederlanders geeft aan zich zorgen te maken over het klimaat. Van de christelijke Nederlanders geeft 77 procent aan zich zorgen te maken over het klimaat. De mate van zorg van de christelijke bevolking verschilt dus niet van de algemene bevolking.

In een ander onderzoek, dat I&O in dezelfde periode uitvoerde voor Binnenlands Bestuur, gaf 72 procent van de Nederlandse bevolking aan zich veel of enige zorgen te maken. In dit onderzoek stelden we deze vraag na de gedragsvragen. Het is aannemelijk dat deze gedragsvragen de zorgen over klimaat iets hebben doen toenemen. De 76 procent in dit onderzoek is daarom waarschijnlijk een heel lichte overschatting.

Christenen verbinden vaak andere conclusies aan deze klimaatzorgen. Een opvallend verschil is dat christenen met klimaatzorgen zelden aangeven het niet verstandig vinden om kinderen te krijgen met oog op klimaatverandering (13% van de christenen met veel klimaatzorgen vinden dit), terwijl dit onder de algemene bevolking met veel klimaatzorgen twee keer zo vaak (26%) voorkomt.

Op de meeste aspecten verschillen christenen echter niet of nauwelijks van de rest van de bevolking als het gaat om duurzame opvattingen en gedragingen.

Christen vindt soberheid belangrijk, maar leeft niet per se soberder

Christenen geven vaker dan de algemene bevolking aan dat zij ‘duurzaam leven’ en ‘soberheid’ belangrijk vinden. Zes op tien (60%) christenen vinden duurzaam leven belangrijk, tegenover 54 procent van de algemene bevolking. Daarbij ziet een derde (34%) van de christenen sober leven als een belangrijke deugd tegenover 22 procent van de algemene bevolking.

Toch is het niet zo dat christenen per definitie een soberder leven leiden dan de algemene bevolking. Zo eten christenen meer vlees (62% minstens vier keer per week, tegenover 52% algemene bevolking) en verschillen ze niet van de algemene bevolking als het gaat om het verduurzamen van het eigen huis. Daar staat tegenover dat de gemiddelde christen beduidend minder vliegt en meer groente en fruit koopt uit eigen regio.

Rentmeesterschap speelt belangrijke rol voor veel christenen

Aan de christelijke stelden we ook de volgende open vraag: “Als u het zelf zou moeten omschrijven, op welke manier speelt uw geloof een rol in de manier waarop u naar duurzaamheid, duurzaam leven en natuur kijkt?” Vier op tien (38%) stelden dat hun geloof geen rol speelt in de manier waarop zij naar duurzaamheid kijken. Tien procent geeft geen antwoord.

De gegeven antwoorden gaven een eenduidig beeld. Veel christenen beschouwen duurzaamheid als een integraal onderdeel van hun geloof. De overgrote meerderheid van de antwoorden heeft betrekking op rentmeesterschap. Zij die dit belangrijk achten geloven dat de aarde door God ‘in bruikleen’ is gegeven, en dat mensen daarom de verantwoordelijkheid hebben om hier goed voor te zorgen en zuinig op te zijn. Hieronder enkele citaten ter illustratie:

• “We zijn aangewezen bij de schepping van de aarde als bewaarders daarvan. Dat is een opdracht vanuit het geloof. En daar bakken we weinig van in het rijke westen.”
• “Wij hebben de aarde in beheer gekregen en tot nu toe zijn we een slechte beheerder.”
• “Ik probeer als rentmeester goed met de schepping van God om te gaan”

Ook het begrip naastenliefde komt veelvuldig (soms expliciet, soms impliciet) naar voren:

• “Dat we zuinig moeten zijn met Gods schepping. Om een “goede “aarde door te geven aan de kinderen.”
• “Heb je naaste lief als jezelf en daar hoort ook de leefomgeving bij.”

Een klein deel van de christelijke respondenten kijkt anders naar de materie. Zij zijn van mening dat God almachtig is en wij als mensen niet of nauwelijks invloed hebben op zaken als klimaatverandering. Met andere woorden: door hun christelijk geloof voelen zij minder de behoefte zich bezig te houden met thema’s als duurzaamheid.

“Ik geloof dat God in alles is en dat wij daar maar zeer weinig of geen invloed op hebben. Natuurrampen en klimaat zijn nauwelijks of niet beïnvloedbaar. We kunnen ons er tegen wapenen door voorzorgsmaatregelen te nemen.”

Duurzaamheid speelt beperkte rol in stemkeuze

Bijna de helft (46%) van de christelijke Nederlandse bevolking zou, als er nu verkiezingen zouden zijn, kiezen voor een van de drie confessionele partijen: ChristenUnie (18%), CDA (16%) en SGP (13%).

Christenen die zich veel of enige zorgen maken over klimaatverandering stemmen vaak op ChristenUnie (22% stemt CU), terwijl christenen die deze zorgen niet delen dit veel minder vaak doen (6% stemt CU). SGP is vooral populair onder christenen die zich niet zoveel of geen zorgen maken over het klimaat (18%). Ook PVV (14%) en BBB (14%) zijn relatief populair onder deze groep.

Opvallend is dat klimaatverandering voor christenen duidelijk minder vaak een belangrijke reden is om op een partij te stemmen dan onder de algemene bevolking. Van de christenen noemt 17 procent dit als een van de belangrijkste onderwerpen tegenover 29 procent van de totale bevolking. Het belangrijkste onderwerp voor de christelijke bevolking is normen en waarden. Dit thema wordt door vier op tien christenen (41%) genoemd. Duidelijk meer dan de 27 procent onder de totale bevolking.

Christen voor wie klimaatverandering belangrijke rol speelt stemt vaker GroenLinks dan CU

Voor de overgrote meerderheid (83%) van de christenen speelt klimaatverandering geen belangrijke rol in hun stemkeuze. Onderstaande tabel laat zien dat christenen voor wie klimaatverandering wél een grote rol speelt vaker voor GroenLinks (26%) kiezen dan ChristenUnie (16%). De steun voor GroenLinks komt overeen met het percentage van de algemene bevolking voor wie klimaatverandering een grote rol speelt.

Duurzaamheid komt ruimer aan bod in protestantse kerk

De ruime meerderheid (65%) van de kerkgangers geeft aan dat er aandacht wordt gegeven aan thema’s zoals duurzaamheid, milieu en klimaat in hun kerk. Protestantse kerken (77%) lijken zich hier meer op te richten dan katholieke kerken (53%). Over het algemeen zouden christenen liever willen dat er meer dan minder aandacht zou worden besteed aan duurzaamheid in hun kerk.

[1] Op basis van gegevens CBS, zie: https://www.cbs.nl/nl-nl/longread/statistische-trends/2020/religie-in-nederland/3-religieuze-betrokkenheid-naar-achtergrondkenmerken