Blog: Overheid, bemoei je

Door: Peter Kanne, onderzoeksadviseur I&O Research

Op 18 oktober jongstleden kwamen zo’n 500 ambtenaren naar de Fokker Terminal in Den Haag om met elkaar te praten over gedrag. Of eigenlijk, het beïnvloeden van gedrag. Wat opviel was dat er vooral Rijksambtenaren aanwezig waren, en weinig vertegenwoordigers van gemeenten. Dat is jammer, want op veel van de beleidsterreinen waar de burger best een zetje kan gebruiken kan de gemeente dat zetje geven. Denk aan duurzaamheid: we moeten van het gas af. Denk aan mobiliteit: we moeten uit de benzine- en dieselauto. Denk aan onze gezondheid: we moeten minder alcohol drinken, minder zoet en vet eten en meer bewegen. Op al deze terreinen kan de gemeente een rol spelen en vaak doet ze dat al.

Toen staatssecretaris Blokhuis van Volksgezondheid eind november het Nationaal Preventieakkoord presenteerde, drongen de woorden ‘betutteling’ en ‘bemoeizucht’ zich al snel op. Is dat terecht? De overheid is geen abstracte actor, met een eigen ‘verborgen’ agenda. De overheid, dat zijn we immers allemaal zelf. Burgers hebben op politieke partijen gestemd die samen dat beleid maken. 

In onze onderzoeken zien we dat burgers vaak in de eerste plaats de verantwoordelijkheid bij zichzelf zoeken. En daarna bij de overheid. Ze willen best van het gas af, maar waar moeten ze beginnen? Wie gaat die warmtepomp betalen? Ze willen best gezonder voedsel kopen, maar als die biologische variant twee keer zo duur is? Ze willen best met de trein, maar…

In veel gevallen zit de burger echt te wachten op de overheid. Impliciet (en soms ook expliciet) zegt de burger: ‘overheid, doe iets!’ Zorg ervoor dat dit beleid, dat democratisch is vastgesteld, wordt omgezet in gedrag. Hoe de overheid daarvoor kan zorgen, zal van domein tot domein, maar ook van burger tot burger verschillen. Gedrag komt vaak voort uit de waarden die iemand aanhangt. Met onderzoek, advies én het I&O-waardenmodel helpen we de overheid – ook de lokale overheid – graag zich op een positieve manier met de burger te bemoeien.