Ambtenaren niet optimistisch over digitalisering overheid

Ambtenaren werkzaam bij gemeenten, Rijk, provincies, waterschappen en uitvoeringsorganisaties onderschrijven de digitaliseringsdoelen, zoals gesteld in het vorige kabinet (Rutte II), in ruime meerderheid. Het digitaal aanbieden van overheidsdiensten is volgens hen vooral wenselijk, omdat dit aansluit op behoeften van inwoners, die in toenemende mate digitaal actief zijn. Zij vinden echter dat dit niet snel genoeg en niet doelmatig genoeg verloopt en dat er – ondanks programma’s als Digitaal 2017 en de Digitale Agenda 2020 – onvoldoende samenhang, regie en centrale ondersteuning is om die doelstellingen te realiseren. Zo blijkt uit onderzoek van I&O Research in opdracht van Binnenlands Bestuur.  

Minder dan helft ambtenaren tevreden over resultaten digitalisering

Ruim vier op de tien gemeenteambtenaren (44%) zijn tamelijk tot zeer tevreden over de resultaten van de digitalisering tot nu toe. Een op vijf (22%) is hierover ontevreden. Een derde van de ambtenaren neemt een middenpositie in.

Zeven op de tien gemeenteambtenaren vinden dat de ambtelijke top voldoende prioriteit geeft aan digitalisering. Een kwart vindt dat dit niet het geval is. Over het beschikbare budget voor digitalisering zijn ambtenaren verdeeld: 37 procent vindt dat de gemeente voldoende budget hiervoor hanteert, 42 procent beschouwt het budget als onvoldoende. Vier op de tien ambtenaren zijn het eens met de stelling dat wetgeving digitalisering onnodig moeilijk maakt. Een iets groter deel (42%) is het hiermee oneens.

Kennis en digitale vaardigheden ambtenaar kunnen beter

Iets meer dan de helft (54%) vindt dat collega-ambtenaren digitaal voldoende vaardig zijn om hun taken uit te oefenen, 39 procent vindt de vaardigheden van collega’s onvoldoende. Ambtenaren die actief zijn op het gebied van ICT zijn minder positief over het kennis- en vaardighedenniveau dan collega’s in andere domeinen.

Gemeente loopt qua digitalisering achter bij rest van samenleving

Een meerderheid van de gemeenteambtenaren (63%) is het oneens met de stelling dat hun gemeente ‘minstens net zo snel digitaliseert als gemiddeld in de samenleving gebeurt’. Onder ambtenaren belast met ICT is dit aandeel nog hoger (80%). Over de kansen om (gekwalificeerd) personeel aan te trekken om de digitalisering bij te houden, zijn ICT-ambtenaren vrij pessimistisch: 46 procent denkt dit onmogelijk is, tegen 34 procent onder de overige groep ambtenaren.

Digitale agenda 2020 meest bijgedragen aan digitalisering

Van de overheidsprogramma’s ter bevordering van de digitalisering van de overheid wordt de ‘Digitale Agenda 2020’, van VNG Realisatie, als het meest effectief gezien (14%). Vooral gemeenteambtenaren (27%) waarderen dit programma goed. Daarna wordt het programma Digitaal 2017 (11%) genoemd.

Volledig digitale overheid duurt nog even

In het regeerakkoord Rutte-II was opgenomen dat burgers en ondernemers uiterlijk in 2017 de zaken die ze met de overheid doen, zoals het aanvragen van een vergunning, digitaal konden afhandelen. Het kabinet heeft dit later (zie visiebrief en het programma Digitaal 2017) omschreven als het online kunnen indienen van aanvragen en het digitaal beschikbaar stellen van informatie.
Op de vraag of alle contacten met de overheid inmiddels volledig digitaal kunnen verlopen, antwoordt bijna een kwart dat hieraan ‘grotendeels’ is voldaan. De meeste ambtenaren (64%) denken dat burgers en ondernemers ooit al hun contact met de overheid digitaal kunnen afhandelen, maar de meerderheid denkt niet dat dat al snel het geval zal zijn. Drie op de tien schatten ergens tussen 2020 en 2025, 29 procent denkt in 2025 of later.

Belemmeringen digitalisering: wetgeving en langlopende contracten ICT-aanbieders

Op de vraag welke factoren een stimulans of belemmering vormen voor de digitalisering, komt naar voren dat gemeenteambtenaren overwegend stimulans ervaren vanuit de directie (61%), het gemeentebestuur (49%) en de gemeenteraad (39%).

Als belangrijkste belemmeringen worden ervaren: de ‘wetgeving’ (45% noemt dit een belemmering) en ‘langlopende contracten met ICT-aanbieders’ (43%). Twee citaten:  

“Degene die de belofte heeft gedaan, is niet degene die de belofte vorm geeft. Onvoldoende faciliteiten zijn aangeboden om aan de belofte te voldoen. Faciliteiten in de zin van ondersteuning en financiële middelen. Ook soms te vrijblijvend en te weinig directief. Verder worden noodzakelijke en wenselijke aanpassingen in wetgeving, iets waar de rijksoverheid wel invloed op heeft, onvoldoende aangepakt.”

“Het Rijk voert geen of onvoldoende regie op de digitalisering van de overheid. Ministeries werken voor zich, standaardisatie verloopt onnodig traag. Met name gemeenten hebben een – naar verhouding – zeer complex ICT-landschap als gevolg van een groot producten- en dienstenaanbod. Ook hierop wordt nog onvoldoende centrale regie gevoerd. VNG mag hier veel sterker het heft in handen nemen. Er worden nu initiatieven genomen door ICT-vaklui waar grote vraagtekens bij gezet kunnen worden of die in de huidige aanpak kans van slagen hebben.”

Verantwoording

Dit blijkt uit onderzoek van I&O Research in opdracht van Binnenlands Bestuur. Aan het onderzoek werkten 1.415 ambtenaren mee, waarvan 532 werkzaam bij de gemeente. Het onderzoek liep van dinsdag 27 februari tot en met donderdag 8 maart 2018.

Lees ook:

Binnenlands Bestuur:
Ambtenaren kritisch over digitale rijksprogramma’s
https://www.binnenlandsbestuur.nl/bestuur-en-organisatie/nieuws/ambtenaren-kritisch-over-digitale-rijksprogramma.9585258.lynkx

Of luister naar onderzoeker Peter Kanne die het onderzoek toelicht op BNR
Ambtenaren: digitalisering gaat te langzaam
https://www.bnr.nl/nieuws/technologie/10342134/ambtenaren-klagen-digitalisering-gaat-te-langzaam